Magazyn6801

114

ESTONJA — ESTREICHER STANISŁAW

dowego uznania Państwa Estońskiego de jurę 26. I. 1921 r.

2.    Konstytucja. Zwołana na 23. IV. 1919 r.

konstytuanta uchwaliła 15. VI. 1920 r. konstytucję, mocą której władza państwowa skupiła się w Sejmie (Riigikogu), opartym na najbardziej demokratycznem prawie wy-borczem. Sejm wybierał ministrów i prezesa rady ministrów, który był jednocześnie głową państwa (Riigiwanem) (art. 59—62). Na żądanie 25 000 obywateli każdy projekt prawa mógł być przekazany do rozstrzygnięcia głosowaniu ludowemu (referendum — art. 30—33).    Ostre walki partyjne

i nieustanne zmiany rządów, nieuniknione przy takim ustroju, kryły w sobie poważne niebezpieczeństwo dla przyszłości państwa i patrjoci estońscy podjęli uporczywą walkę

0    rewizję konstytucji. Po stłumieniu puczu komunistycznego 1924 r. żywioły umiarkowane zdobyły sobie większość i przeprowadziły przez Sejm 1932 r. projekt nowej konstytucji. Projekt ten jako niedostateczny został odrzucony przez referendum, natomiast związki b. wojskowych z gen. Larka na czele przeprowadziły w 1933 r. przez głosowanie ludowe projekt dalej idący, nie-tylko wprowadzający instytucję Prezydenta Rzplitej, ale faktycznie koncentrujący władzę w jego ręku. Nowa konstytucja nie weszła w życie, ponieważ 12. III. 1934 r. dokonany zamach stanu wprowadził dyktaturę Pats’a popartego przez gen. Laidonera. Przeprowadzone 12. XII. 1936 r. wybory powołały zgromadzenie narodowe, które opracuje nową konstytucję i przywróci stan prawny w kraju.

3.    Mniejszości narodowe. Konstytucja w art. 21—23 przyznała mniejszościom na-

1    udowym w E. prawo samodzielnego rozwijania własnej kultury narodowej i własnego języka w życiu publicznem. W rozwinięciu tych zasad wydane zostało prawo 12. II. 1925 r. o autonomji kulturalnej mniejszości narodowych. Prawo to stworzyło zupełnie wykończoną, na katastrze narodowościowym opartą organizację mniejszości. Z prawa tego skorzystały w całej pełni mniejszości niemiecka i żydowska. Natomiast ubogie mniejszości rosyjska i szwedzka natrafiają dotychczas na poważne trudności materjalne.

4.    Armja i flota. Armja estońska składa się z 3 dywizyj piechoty, pułku kawalerji, oddziału broni pancernej i lotnictwa. Na stopie pokojowej armja liczy 17 500 ludzi, w razie mobilizacji może być podniesiona do 90 000. Poza armją regularną istnieje organizacja ochotnicza przysposobienia wojskowego (Kaiselit), obejmująca około 25 000 mężczyzn i 5 000 kobiet. Flota składa się z kilku niewielkich jednostek, przeznaczonych do obrony wybrzeża, ogółem 1 300 tonn.

5.    Polityka zagraniczna. Od chwili swego powstania dążyła E. do utworzenia Związku Państw Bałtyckich, obejmującego Polskę. Wobec niemożności urzeczywistnienia tego planu przystąpiła E. w 1934 r. do t. zw. małej ententy bałtyckiej (Litwa—Łotwa—Estonja) i reprezentuje w tym związku sympatje polskie. Poza tern związana jest E. przymierzem z Łotwą (1. XI. 1923 r.) i utrzymuje bliskie stosunki na pokrewieństwie rasowem oparte z Finlandją. Unja celna z Łotwą postanowiona w 1923 r. dotychczas w życie nie weszła.

6.    Kultura narodowa. Dzięki rozwiniętej w XIX w. sieci szkół parafjalnych E. prawie nie ma analfabetów. Bogata poezja ludowa, a w szczególności wydany w 1862 r. przez Kreutzwalda wielki ludowy epos mitologiczny „Kalevi-poeg“ był podstawą rozwoju literatury estońskiej. Z pisarzy współczesnych wymienić należy Edwarda Vilde i Augusta Kitzberg. Życie umysłowe i naukowe skupia się dokoła Uniwersytetu w Tartu (4 500 słuchaczów). Własny znaczny majątek i zupełna autonomja wewnętrzna pozwalają tej szkole podtrzymać chlubne tradycje, dawnej dorpackiej Akademj i Gustawa Adolfa. Prawie we wszystkich dziedzinach sztuki może się E. wykazać dzisiaj młodemi talentami, budzącemi nadzieje na przyszłość.

Literatura: Kamieniecki W.t Polska nad Bałtykiem. Toruń 1934 r. — Kosmowska Irena: Estonja. Warszawa 1924. — Maddiman: Die nationalm Minderheiten Estlands. Tallin 1930. — Monfort: Les nouveaux Hals de ta Baltigue. Paris 1933. — Sprawozdania Izby Handlowej Bałtycko-skandynawskiej w Warszawie. Paris 1932. — Villecourt: LSEstonie.

Witold Kamieniecki.

Estreicher Stanisław.

E. urodził się w Krakowie w 1869 r. Studja wyższe odbywał na uniwersytetach w Krakowie i w Wiedniu, gdzie uzyskał doktorat praw. W 1895 r. habilitował się na Uniwersytecie Jagiellońskim jako docent prawa niemieckiego. W 1902 r. został profesorem nadzwyczajnym, w 1906 zwy-