Magazyn6001

186

FINLANDJA

autonomję, a jednocześnie obywatele F. korzystali w królestwie szwedzkiem z zupełnego równouprawnienia. Sejm stanowy F. składał się z przedstawicieli szlachty, duchowieństwa, mieszczaństwa i włościań-stwa. Podobnie jak w Szwecji, nieznane było w F. poddaństwo chłopów. Wspólnie ze Szwecją przyjmuje F. reformację i osiąga wysoki stopień rozwoju kulturalnego i gospodarczego za pierwszych Wazów. Za rządów namiestnika hr. Per Brahe (1637—40 i 1648—54) F. przeżywa okres największego rozkwitu (założenie uniwersytetu w Abo 1640 r.).

Dzieje polityczno-wojskowe F. wypełnione są walkami z północno-wschodnią Rusią (Aleksander Newski, W. Nowogród). Dzięki oparciu o Szwecję przez długie wieki F. skutecznie broni swego teryto-rjum. Traktat pokojowy w Stołbowie 1617 r. wytyka granicę finlandzko-mo-skiewską, zbliżoną bardzo do dzisiejszej.

Wielka wojna północna (1700—1721) i upadek potęgi szwedzkiej odbił się dotkliwie na losach F. Wyniszczona przez okupację rosyjską utraciła F. w traktacie w Nystad (1721 r.) część swego terytorjum, a założona przez Piotra Wielkiego nad samą prawie granicą stolica nowego impe-rjum, Petersburg, była groźną zapowiedzią na przyszłość. Jakoż w r. 1743 traci F. nowe obszary, a wreszcie po wojnie w r. 1808—9 na mocy traktatu we Fred-riksham cała F. wraz z wyspami Alandz-kiemi dostała się pod panowanie rosyjskie. Na sejmie w Borgo cesarz Aleksander I proklamował się W. Księciem Finlandzkim, zobowiązał się zachować dotychczasowy ustrój, oparty na szwedzkich aktach konstytucyjnych (Regeringsform 1772 r. i Akt Unji i Bezpieczeństwa 1789 r.) i połączył wszystkie ziemie finlandzkie w jedną całość ze stolicą w Helsingforsie (1811 r.).

Związek F. z Rosją był unją personalną. Każdorazowy cesarz rosyjski był jednocześnie W. Księciem F. Rządy w kraju sprawował Cesarski Senat Finlandzki, złożony z rodowitych Finlandczyków. Natomiast generał-gubernatorami byli przeważnie Rosjanie. Przy rządzie petersburskim reprezentował F. minister-sekretarz stanu. Na podobnych podstawach oparty był stosunek Rosji do Królestwa Polskiego (1815 r.). Język szwedzki zachował w nowym ustroju charakter języka urzędowego i języka warstwy oświeconej.

Pomimo niezwoływania sejmu w okresie 1809—1863 r. rozwój gospodarczy i kulturalny F. czynił niewątpliwe postępy. Porządek konstytucyjny przywrócił Aleksander II, zwołując sejm w /8Ó3 r. Rychło potem wystąpiły jednak na jaw liczne kwe-stje sporne pomiędzy Rosją a F., prowadzące do coraz ostrzejszego naprężenia w stosunkach wzajemnych. Polityka celna, waluta, organizacja wojskowa, ordynacja wyborcza do sejmu, odrębność pocztowa — wszystko było przedmiotem sporu. W nadziei, że w ten sposób osłabi jedność i odporność F., rząd rosyjski zastosował metodę divide et impera i zaczął udzielać poparcia ruchowi narodowemu fińskiemu, usiłując mu nadać zabarwienie anty-szwedzkie.

Wyrachowania te zawiodły. Obudzony w pierwszej połowie XIX wieku przez demokratycznych miłośników folkloru fińskiego ruch narodowy fiński, oparty na poezji ludowej (wydanie eposu fińskiego „Kale-vala“ przez Lónnrota w 1836 r.), występuje wprawdzie do walki o prawa języka fińskiego i uzyskuje w r. 1863 teoretyczne równouprawnienie obu języków, a radykalne stronnictwo finomanów występuje często przeciwko ludności szwedzkiej, ale w obronie przeciwko Rosji solidarna pozostaje jednak cała F.

W 1898 r. generał-gubernatorem F. mianowany został gen. Bobrikow i jednocześnie rząd rosyjski rozpoczął jawną walkę z autonomją i konstytucją finlandzką, dążąc do zupełnej unifikacji i rusyfikacji F. Mianowanie ministrem-sekretarzem stanu Rosjanina Plehwego, rozwiązanie armji finlandzkiej (1901 r.), nadzwyczajne pełnomocnictwa udzielone generał-gubernatorowi — wszystko to wywołało oburzenie i zdecydowany opór całego narodu finlandzkiego (zamach na Bobrikowa 1903 r., powszechny strajk „narodowy" 1905 r.).

Klęski wojenne na Dalekim Wschodzie i wrzenie rewolucyjne w calem państwie zmusiło rząd rosyjski do odwrotu w polityce finlandzkiej. Wydany w 1905 r. manifest cesarski zniósł wszystkie zarządzenia antykonstytucyjne i zwołał sejm nadzwyczajny dla opracowania nowej ordynacji wyborczej. Wybory 1907 r., przeprowadzone na podstawie 5-przymiotnikowego głosowania, przyniosły zwycięstwo socjaldemokratom; weszło również do sejmu r 8 kobiet-posłanek.