Magazyn65301

349

GIEŁDY

granicznych), złota i srebra. Niektóre handlują tylko papierami wartościowemi (Londyn). G. towarowe są g. ogólno-towarowe-mi, na których dokonywują się tranzakcje różnemi towarami albo też sąg. specjalnemi, wyłącznie przyznaczonemi do handlu jednym towarem i wyrobami z niego. G. specjalne znajdują się w wielkich ośrodkach handlowych; np. Londyn posiada cały szereg oddzielnych g. dla zboża, cukru, jaj, i t. d., Bruksela dla żelaza i węgla; Brema ma g. bawełnianą, Berlin jajczarską; Rotterdam dla kawy, w Liverpoolu istnieje wielka g. bawełniana, w Polsce oddzielna g. mięsna w Warszawie i Lublinie, drzewna w Bydgoszczy. Do 3 grupy zaliczamy g. frachtowe, ubezpieczeniowe i przemysłowe. Towarem g. frachtowej jest cena przewozu statkiem, g. ubezpieczeniowej wysokość premji za objęcie ryzyka przewozu morskiego. Zawieranie umów frachtowych i ubezpieczeniowych dokonywa się również na g. towarowych z siedzibą w portach lub w wielkich ośrodkach handlowych (Paryż). G. przemysłowe zbierają się nie codziennie, jak wszystkie inne g., ale raz na tydzień, np. g. pieniężna w Zurichu, lub co pół roku, jak g. skór w Lipsku, g. przędzy w Rou-baix-Tourcoing. O g. przemysłowych należy zaznaczyć, że więcej służą one dla wymiany wiadomości wzajemnych niż interesów; swą funkcję giełdową jednak spełniają przez wstępne przygotowanie (rozmowy) przyszłych kontraktów handlowych. W zakończeniu przedmiotowego podziału giełd trzeba nadmienić, że istnieją t. zw. g. ogólne, które łączą razem giełdowe interesy pieniężne z tcrwarowemi (Berlin, Wiedeń). Jednak podział ten jest przeważnie tak przeprowadzony, że mają oddzielne miejsca (a nawet budynki), ceduły (ogłoszenia) i t. d. i dlatego taką g. uważa się za 2 oddzielne g.: pieniężną i towarową, względnie specjalną. Również należy zaznaczyć, że nie istnieje żadna g. pieniężna w Londynie, a t. zw. g. Royal Exchange w Londynie jest tylko budynkiem tej nazwy, gdzie zbierają się dwa razy na tydzień maklerzy dewizowi dla ustalenia or jen tacy jnych kursów dewiz całego świata.

W Polsce mamy g. pieniężne, ogólno-towarowe i specjalne (mięsne). Przedmiotem obrotu na g. pieniężnych są papiery wartościowe, weksle, czeki, przekazy, monety • szlachetne kruszce (złoto i srebro), na towarowych zaś wartości niezastrzeżone.

W rzeczywistości polskie g. towarowe są tylko g. produktów rolnych i 2 g. specjalne mięsne (Warszawa i Lublin). Trzecia g. specjalna dla drzewa w Bydgoszczy nieczynna.

G. zezwolone (koncesjonowane) opierają swe powstanie na zezwoleniu (koncesji) rządu i poddane są nadzorowi państwowemu (Polska, Niemcy, Francja, Austrja), natomiast g. wolne (W. Brytanja i większość g. w Stanach Zjednoczonych A. P.) są instytucjami prywatnemi, względnie są stowarzyszeniami, a nawet przedsiębiorstwami (spółki akc.), obliczonemi na zysk. G. wolne prowadzą swą działalność według swoich statutów. W państwach, gdzie system koncesji dla otwarcia g. jest konieczny, istnieją także g., jako prywatne związki zainteresowanych daną branżą, dla zawierania tranzakcyj na wzór g., i w ten sposób związek taki przybrał cechy g. Taką ,,g. zwyczajową" jest g. bawełniana w Bremie oraz g. jajczarska i łniarska w Berlinie.

W Polsce na otwarcie g. wymagane jest zezwolenie właściwego ministerstwa.

II. Organizacja.

1.    Statut i regulaminy. Zależnie od obowiązującego ustawodawstwa państwowego, opiera się organizacja g. bądź na giełdowem prawie praństwowem (g. koncesjonowana), bądź na własnym statucie (g. wolna). Giełdowe prawo państwowe podaje ogólny zarys ustroju g. i w ramach tej ustawy g. (koncesjonowane) uchwalają obowiązujący dla siebie statut i regulaminy, czyli organizacja g. opiera się na statucie i regulaminach. Statuty ustalają cel g., czyli rodzaj g., prawa i obowiązki członków względnie uczestników, organizację władz i instytucję maklerów'. Technika zawierania i wykonywania umów giełdowych, a także i sposób wyrównywania (likwidowania) sporów czy sprzeciwów (reklamacyj) ustalają statuty, albo wydane przez władze giełdowe przepisy (regulaminy). Regulaminy więc zawierają warunki obrotu giełdowego, w szczególności dopuszczenie na g. oprócz tranzakcyj kasowych innych umów, jak dostawne, różniczkowe i ich zasady. Dalej istnieją oddzielne z reguły przepisy postępowania przed sądem giełdowym, a wkońcu posta nowienia ustalania kursów.

2.    Komisarz giełdowy. Istotna różnica, jaka zachodzi między g. wolnemi a zezwo-lonemi, odnosi się do nadzoru rządowego.