Magazyn69401

390

GOSPODARSTWA WIEJSKIE

Oznaczenie typu	Typ gospodarstwa z punktu widzę-		Okręg	i
	nia stosunku pracy rodzinnej do najemnej	południowy ha	środkowy ha	półn. wschodni ha
R	Rodz.nny............	* — 5.5	2 — 6	2 — 9,5
RR/N	Rodzinno-najemny z przewagą pracy rodziny............	5.5—12	6 —14.5	9.5—*5
R/N	Rodzinno-najemny........	12 —22	14.5—27	15 —27
R/NN	Rodzinno-najemny z przewagą pracy najmu............	powyżej 22	powyżej 27	powyżej 27

Z punktu widzenia zdolności g. w. do zaspokajania potrzeb gospodarza i jego rodziny dzieli się g. w. na samoistne (samowystarczalne) i niesamoistne (niesamowy-starczalne). Granica samoistności g. w. leży tern niżej, im pomyślniejsze są stosunki przyrodnicze i gospodarczo-społeczne. Dotychczas nie przeprowadzono badań, które pozwoliłyby na oznaczenie minimum rozłogu ziemi, t. j. najmniejszego rozmiaru g. samoistnego w poszczególnych dzielnicach Polski; istnieje jedynie przypuszczenie, że to minimum mieści się w granicach około 5—io ha.

2. Następstwa niejednakowego obszaru gospodarstw wiejskich. Następstwa niejednakowego obszaru g. w. sprowadzają się naogół do tern gorszego wyzyskania większości skład ników kapitałowych o charakterze stałym oraz pracy ludzkiej i sprzężajnej, im mniejsze są g. w. Gorsze wyzyskanie dotyczy

przedewszystkiem budowli mieszkalnych i inwentarskich, gdyż liczba osób stale związanych z g. w. oraz liczba zwierząt roboczych i zwłaszcza dochodowych szybko wzrasta na jednostkę powierzchni w miarę obniżania się powierzchni g. To też koszty kapitału budowlanego na ha są tern wyższe, im mniejsze jest g. w.; różnica ta maleje, skoro wymagania co do warunków mieszkaniowych są o wiele skromniejsze u drobnych włościan, niż w g. wielkochlopskich, a zwłaszcza folwarcznych. Podobnie możność ekonomicznego wyzyskania pracy maszyn słabnie w miarę spadku powierzchni g.; wprawdzie wraz z rozwojem techniki buduje się maszyny o mniejszej szerokości roboczej oraz wszechstronne, lecz w pierwszym wypadku praca takich maszyn jest droższa na jednostkę użyteczną (na r ha, i q i t. p.) w drugim zaś stoi niżej pod względem jakościowym.

I

WYSOKOŚĆ KAPITAŁÓW CZYNNYCH W ZŁ NA i HA UŻYTKÓW ROLNYCH W 3 WOJEWÓDZTWACH ŚRODKOWYCH W 1928/29 R.

(na podstawie materjałów rachunkowych)

Klasy wielkości			Gos	podarstwa		włościańskie:
	2-	ha	5—12 ha		12—26 ha		26—50 ha		Gospodarstwa folwarczne
Gleba	lepsza	gorsza	lepsza	gorsza	lepsza	gorsza	lepsza	gorsza	lepsza	gorsza
Budowle . . .	1365	829	939	816	660	720	685	616	713	659
Inwent. martwy	302	148	246	216	176	166	206	133	184	159
Inwent. żywy .	492	3*3	345	300	302	294	320	254	079	132

Gorsze wyzyskanie pracy pieszej i sprzężajnej w miarę obniżania się powierzchni g. w. jest następstwem przeciążenia mniejszych g. stałemi siłami roboczemi ludzkiemi i zwierzęcemi. W najmniejszem g- w. istnieje coprawda możność obycia się bez inwentarza żywego roboczego (używając krów do pracy lub donajmując sprzężaj), lecz rodzina włościańska jest czemś danem i musi pozostawać w g., o ile nie ma ujścia na-zewnątrz. Wprawdzie w miarę spadku powierzchni wzrasta intensywność użytkowa nia ziemi oraz rozmiar hodowli, pochłaniając więcej pracy pieszej i sprzężajnej, lecz szybkość przyrostu na jednostkę powierzchni sił roboczych ludzkich i zwierzęcych jest o w iele większa.

t