Magazyn6Q601

512

GRECJA

założonej właśnie zachowawczej ludowej par -tji (s/uixor xófiftu) Dymitra Ghunarisa. Niechęć Rosji do współpracy z G. (Rosja obawiała się aspiracyj G. do Konstantynopola) i pertraktacje Ententy z Bułgarją, której ofiarowywano część Macedonji greckiej, pomogły królowi do obalenia wpływów Weni-zelosa. Ten ostatni wywołał w r. 1916 rewolucję w Salonice, występując przeciw królowi, z poparciem Ententy. Anglja i Francja po smutnych incydentach (bombardowanie pałacu królewskiego) zmusiły Konstantyna do ustąpienia dn. 14. VI. 1917 r., a tron objął młodszy jego syn, Aleksander. Faktycznym władcą G. stał się Wenizelos, który rządził przy pomocy oddanego sobie parlamentu z lipca 1915 r., ignorując Izbę wybraną w grudniu t. r., w której rojaliści mieli większość. Opozycję zmuszono do milczenia i Wenizelos pozostał u władzy aż do jesieni 1920 r., zdobywając swą zręczną polityką wielkie uznanie Ententy i zaliczenie G. do obozu państw zwycięskich po wzięciu przez nią udziału w wojnie przeciw Buł-garji. Na konferencji pokojowej Wenizelos potrafił przeprowadzić większość aspiracyj terytorjalnych G.: uzyskał Epir płn., całą Trację aż po M. Czarne i terytorjum Smyrny, od Włoch zaś obietnicę odstąpienia Do-dekanezu. Zdobycze te zatwierdził traktat sewrski (10. VIII. 1920 r.). Tak zwiększona G. miałaby obejmować teraz 173 779 km’. Nadto mocarstwa, wyrzekając się gwa rancji z r. 1832, uznały pełną suwerenność G. — Traktat sewrski pozostał jednak tylko martwą literą. Wewnątrz G. doszło do zmian daleko idących: dn. 25. X. 1920 r. zmarł nagle król Aleksander, a wybory z dn. 14. XI. t. r. dały ogromną większość zwolennikom Konstantyna, który dn. 19. XII. 1920 r., powołany nadto jeszcze plebiscytem, powrócił do G. Wenizelos udał się zagranicę, a mocarstwa, niechętne Konstantynowi, zaczęły się skłaniać do myśli rewizji traktatu sewrskiego, zwłaszcza Francja, której zbytni wzrost G., uważanej za ekspozyturę angielską na Bliskim Wschodzie, był nie na rękę. Pozbawiona orędownictwa Wenizelosa, tak popularnego na Za chodzie, oraz doświadczonych w walkach od 1917 r. oficerów wen i żeli stów, usuniętych przez nowy reżim, G. zaczęła ponosić liczne porażki dyplomatyczne i wojskowe, zwłaszcza wobec podkopania ducha armji walczącej w Anatolji. Po przelotnych jeszcze sukcesach, G. była już skłonna zrezygnować ze Smyrny, ale do ugody me doszło, a Turcja Kemala paszy w zwycięskiej ofensywie z sierpnia 1922 r. wyparła Greków zupełnie z Anatolji. Zrewoltowane wojsko i flota ogłosiły detronizację Konstantyna, który dn. 27. IX. 1922 r. abdykowal na rzecz najstarszego syna, Jerzego II. Zawieszenie broni zawarte w Mudanji dn. 11. X. t. r. pozbawiło G. nawet Tracji wschodniej, oddanej Turkom. W Atenach doszło do aktów bezmyślnej zemsty na domniemanych winowajcach klęski: Ghunarisa z kilku ministrami i b. generalissimusem rozstrzelano. Zaczęła wzrastać agitacja republikańska.

4. Grecja współczesna. Pi er wszem zadaniem nowego reżimu było ratowanie tego, co jeszcze można było uratować po klęsce. Misji tej podjął się Wenizelos, który po zrezygnowaniu zgóry ze Smyrny i z Tracji wsch., zdołał na konferencji pokojowej w Lozannie uratować przynajmniej Trację zach. (po Maricę, wyjąwszy Karaagaę koło Adrjanopola) i uwolnić G. od zapłaty odszkodowania. Nadto zawarty został między G. a Turcją układ o wymianie resztek ludności greckiej, jakie jeszcze pozostały w Anatolji, i muzułmanów z G. — układ o wymianie podpisano dn. 30. I. 1923 r. Traktat pokojowy podpisano w Lozannie dn.

24.    VII. 1923 r. Imbros i Tenedos wróciły do Turcji, inne wyspy greckie, leżące przy brzegach Anatolji, G. musiała zdemilitary-zować, a zarazem traktat zatwierdził anek-sję Dodekanezu przez Włochy i Cypru przez Anglję — przeto i te obszary były dla G. stracone, tak jak i Epir, który w r. 1920 przyznany został G., a w r. 1921 zwTÓcony Albanji. Ostatecznie, zostało G. 130199 km’. — Wewnątrz kraju panował chaos, rozpolitykowani generałowie rewolucyjni, Ghonatas, Kondilis, Pangalos i Plastiras, na czele swych klik toczyli walki z czynni kami umiarkowanemu Nieudana kontrrewolucja prawicowa w październiku 1923 r. przyśpieszyła tylko usunięcie króla, dn. 19. XII. t. r., i proklamowanie republiki dn.

25.    III. 1924 r., co zatwierdził plebiscyt w kwietniu t. r. Prezydentem obrano admirała Kunduriotisa, ale faktyczną władzę dzierżyły nadal kliki wojskowe. Od czerwca 1925 r. do sierpnia r. 1926 rządzi G., jako dyktator, gen. Pangalos, usunięty na rzecz parlamentaryzmu przez gen. Kondilisa. Dn. 2. VI. 1927 r. wchodzi w życie nowa konstytucja republikańskiej G. (EAATjvixr} STi/ioxgnrfir). W 1928 r. powraca do rządów Wenizelos,