Magazyn6Q501

511

GRECJA

Strzeżeniem zniesienia tamtejszych fortyfi-kacyj. Obszar G. wynosił odtąd 50 165 km². Nowa konstytucja z dn. 28. XI. 1864 r. była jeszcze liberalniejsza od poprzedniej; wprowadziła system jednoizbowy. Nowy król, bardzo rozważny, trzeźwo oceniał sytuację, pragnął powstrzymać kraj od wszelkich siły jego przenoszących przedsięwzięć zewnętrznych, a starał się o jego konsolidację wewnętrzną i poprawę finansów. Bezustanne walki między „kommatarchami", leaderami stronnictw, antagonizm między G. kontynentalną a wyspami, wkońcu powstanie na Krecie, domagającej się przylą czenia do G. (od 1866 r.), zniweczyły większość wysiłków króla. Traktat antyturecki, zawarty z Serbjąwr. 1867, pozostał martwą literą. W czasie wojny lat 1877/8 G. usiłuje zdobyć Tesalję, ale za radą mocarstw odwołuje wojska i dzięki temu na kongresie ber lińskim otrzymuje obietnicę przyznania Te-salji i Epiru (protokół XIII). Zbrojny opór Albańczyków w Epirze uniemożliwił pełne spełnienie tej obietnicy i układ z dn. 24. V. 1881 r. dał G. tylko Tesalję; obszar G. wzrósł przez to do 64017 km². Nowe powstania Krety doprowadziły do wojny z Turcją w r. 1897 (kwiecień—maj), zakończonej klęską G., koniecznością zapłaty odszkodowania i rektyfikacją granica w Te-salji; nadto G. musiała się poddać nowej kontroli finansowej. Kreta otrzymała jednak statut autonomiczny. G. zaczyna erę reform, przygotowując się do nowych Czasów, reorganizuje armję i administrację. Przy*-śpiesza proces reform rewolucja wojskowa w Atenach dn. 28. VIII. 1909 r., która poprzedza objęcie władzy przez znakomitego polityka z Krety, El. Wenizelosa (1910). Przygotowuje on wielką akcję na rzecz oswobodzenia Greków w Turcji europejskiej. Dochodzi do zbliżenia z Serbją, Buł garją i Czarnogórą, z Bułgarją G. zawiera sojusz wojskowy dn. 29. V. 1912 r., żąda od Turcji radykalnych reform, a gdy Porta odmawia, wypowiada jej wojnę dn. 17. X. tegoż roku.

3. Dziesięciolecie wojenne (1912—1922).

I.ata te są okresem największego rozkwitu Wielkiej Idei. Wojska greckie zajmują dużą część Macedonji i Epiru, a flota wszystkie wyspy z wyjątkiem Dodekanezu, okupowanego przez Włochów. Po Jerzym I, który zamordowany przez anarchistę ginie dn. 18. III. 1913 r. w zdobytej Salonice, wstępuje na tron Konstantyn I (XII; ta ostatnia cyfra nawiązuje do numeracji cesarzy bizantyńskich, z których ostatni nosił imię Konstantyna XI), wsławiony w boju, entuzjasta Wielkiej Idei. YVobec zatargu z Bułgarją o podział zdobyczy G. zbliża się do Serbji i zawiera z nią tajny sojusz obronny dn. 1. VI. 1913 r., określający granice między obu kontrahentami i między nimi a Bułgarją. Pokój zawarty w Londynie z Turcją dn. 30. V. t. r. oddawał G. Kretę, ale co do reszty odstąpionego przez Portę obszaru miał rozstrzygnąć arbitraż. Bułgarzy spróbowali sami dokonać rozstrzygnięcia, atakując G. i Serbję. Zwycięscy sojusznicy w narzuconym Bułgarji traktacie bukareszteńskim z dn. 10. VIII. t. r. przesunęli swe granice dalej, niż przewidywał układ grecko-serbski. G. w Turcji uzyskała granicę Mesty (Nestos), z portem Kawallą, który wywalczył dla G. Wilhelm II, szwagier Konstantyna. Gorzej powiodło się G. w kwest ji Epiru, gdyż granice Albanji, wykreślone przez mocarstwa, objęły 1 okręgi Koritsa i Arjirókastro, rewindykowane przez Greków. Ostateczny pokój z Turcją podpisano w Atenach dn. 14. XI. 1913 r., a sporną sprawę wysp rozstrzygnęła decyzja mocarstw z dn. 13. II. 1914 r.: G. przypadły wszystkie wyspy, z wyjątkiem Im-bros, Tenedos i Castelrosso, przyznanych Turcji. Mocarstwa przewidziały zarazem de-militaryzację wysp, położonych przy wybrzeżach Anatolji. (Wtedy również przypadłaG. i wyspa Samos, tworząca od r. 1832 autonomiczne księstwo). Ostatecznie w latach 1913/4 ustalone granice zwiększyły obszar G. do 120 125 km². — Wybuch wojny światowej postawił G. w szczególnie ciężkiem położeniu. Król Konstantyn, szwagier Wilhelma II i wielbiciel militaryzmu pruskiego, przekonany był o daremności przeciwstawiania się Niemcom i ich sprzymierzeńcom. Wobec tego nie dopuścił do wystąpienia po stronie zaatakowanej Serbji — do czego zobowiązywał G. sojusz z r. 1913 — a gdy Ententa zaproponowała G. zwrócenie się przeciw Turcji, rząd ateński również, mimo nęcącej propozycji Anglji, ofiarowującej G. Cypr, zawahał się, w obawie o los i^,/_a-miljonowej rzeszy Greków w Turcji. Nawet gdy Bułgar ja zaatakowała w r. 1915 Serbję, król uparł się przy neutralności, wbrew opinji publicznej, domagającej się marszu na Trację. Wystąpienia po stronie Ententy domagał się Wenizelos, ale król zręcznie zwalczał jego wpływy przy pomocy