Magazyn6X001

576

HANZA

z lat 1375 i 1417, ponawiane w r. 1470, postanawiają, że uchwała, powzięta przez większość (maiora sana in Hansae con-ventu vota), obowiązuje wszystkich członków obecnych i nieobecnych i że poszczególne miasta mają obowiązek aprobaty.

Lecz w okresie trzecim, t. j. w wieku XVI-tym i XVII-tym konieczna aprobata uchwał zamienia się na aprobatę warunkową. Uchwały odnosi się często ad referendum, do ,,braci", a statuty żądają tylko, aby miasta większe wpływały na mniejszych sąsiadów w kierunku ratyfikacji uchwał. Ważne sprawy rostrzygane być miały jednomyślnie, mniej ważne zaś oraz sprawy kantorów związkowych i wspólnych przywilejów handlowych miały być rozstrzygane większością głosów. Wszystkie te usiłowania, dążące do większej konsolidacji oraz centralizacji, były jednak bezskuteczne. Statuty miały w okresie trzecim jak i poprzednio znaczenie wówczas, gdy potężni członkowie Hanzy, jak Lubeka, Brema, Hamburg, Kolonja, były z sobą w zgodzie. Gdy miasta te popadały z sobą w konflikt, wtedy związek groził rozpad-nięciem.

Hanza odegrała wielką rolę w wymianie towarów Europy wschodniej i zachodniej. Żegluga bezpośrednia poprzez Sund z portów zachodnich do portów bałtyckich aż do XIV-go wieku prawie nie istniała. Przyczyną tego były niebezpieczeństwa morskie, grożące tej żegludze przy niedostatecznym jeszcze rozwoju techniki żeglarskiej, oraz niebezpieczeństwo rozbójnictwa morskiego. W tym stanie rzeczy decydujące znaczenie osiągnął szlak handlowy, wiodący od Lubeki nad Bałtykiem do dolnej Łaby; stąd rola, jaką odgrywają Lubeka, Hamburg i inne miasta wendyjskie w związku hanzeatyckim jako punkty węzłowe tego handlu. Wymieniony szlak nie stracił nigdy całkowicie swego znaczenia, nawet wtedy, gdy ustaliła się bezpośrednia komunikacja poprzez Sund i gdy miejscem wymiany stawał się południowo-zachodni cypel półwyspu skandynawskiego: Schonen. Cypel ten znalazł się zresztą w ciągu XIV-go wieku również w sferze wpływów Hanzy. Miasta wschodnie (Die Osterlinge) starały się coprawda wymusić, aby cały handel szedł dawną drogą lądową od Łaby do rzeki Trawy, jednakże bezskutecznie. Miasta niderlandzkie, obierając drogę bezpośrednią poprzez Sund, stanowiły dla nich groźną konkurencję i wynikły stąd konflikt, powodując rozdwojenie w łonie Hanzy, mianowicie wciągając jej członków fryzyjskich, utrechckich i geldryjskich (Die Westerlinge) w nowy krąg interesów, miał się stać w przyszłości jedną z przyczyn upadku Hanzy.

Hanza wykonywa także kontrolę nad in-nemi wielkiemi drogami handlowemi, np. nad temi, któremi idzie handel polski. Zwłaszcza handel morski Polski, idący poprzez Toruń, Chełmno i Gdańsk, jest opanowany przez Gdańsk i tern samem przez Hanzę. W drugiej połowie XVI-go wieku dotychczasowy handel lądowy w Polsce nabiera charakteru wybitnie wywozowego, morskiego, którego ośrodkiem staje się hanzeatycki Gdańsk. Do Gdańska spławia się polskie zboże, które poprzez otwarty Sund idzie na zachód Europy, zwłaszcza do Niderlandów. Na wielkim szlaku, idącym poprzez Newę, jezioro Ładogę i Wołgę aż do Kaspijskiego Morza, mamy potężny kantor Hanzy w Wielkim Nowogrodzie, podczas gdy przez hanzeatycką Rygę prowadzi drugi szlak poprzez Dżwinę, Dniepr i Don do Czarnego Morza. Centrami wymiany zag-anńą były t. zw. kantory związkowe (Kontore). Najważniejsze takie kar tory istniały w Londynie, Brugge (później przeniesiony do Antwerpji), Bergen, Wis-by na wyspie Gotland (zniszczony przez Waldemara IV), w Wielkim Nowogrodzie na Schonen (poł. Szwecja). Tylko za pośrednictwem tych kantorów odbywał się handel członków Hanzy z danemi krajami. Kantory posiadały prawo nadzoru nad mniej-szemi osadami kupców hanzeatyckich, pozostając znowuż same pod nadzorem władz związkowych (Hansetage i władze Lubeki). Były to osady ze składami towarowemi, budynkami mieszkalnemi i t. d., prawie zawsze obwarowane. Poszczególne miasta hanzeatyckie posiadały w nich swoje dworce (Hófe). Słynne dworce były zwłaszcza „Stahlhof“ (Steelyard) w Londynie i „Hof von Sankt Peter" w Wielkim Nowogrodzie.

W okresie swego największego rozkwitu opanowała Hanza cały handel państw skandynawskich i utrzymała tam swoje stanowisko od wojen z Danją w drugi połowie XIV-go wieku aż do pierwszej połowy XVI wieku. Także cały handel morski i częściowo lądowy Rosji, Polski i Litwy (w Kownie są składy gdańskie) znajduje się w rękach Hanzy. Urasta ona w potęgę