Magazyn6`201

598

HEYDEL ADAM ZDZISŁAW — HIGJENA PRACY

Ważniejsze prace ekonomiczne: Podstawowe zagadnienia metodologiczne ekono-mji. 1925. — Kapitalizm i socjalizm wobec etyki. 1927. — Filozofja społeczna Forda. 1927. — Zur Problematik des Begriffes der Produktivitat. 1929. — Gospodarcze granice liberalizmu i etatyzmu. 1929. — Pogląd na rozwój teoretycznej ekonomji. 1929. — Refleksje o wystawie poznańskiej. 1929. — Dążności etatystyczne w Polsce.

1929.    — Teorja konjunktury. 1929. — Czy i jak wprowadzić liberalizm ekonomiczny.

1930.    — Czy można opodatkowaniem obniżyć punkt Cournota. 1930. — Liberalizm wobec polityki i sprawy społecznej. 1931. — Cel komercjalizacji przedsiębiorstw państwowych. 1931. — Kryzys, interwencja i etatyzm. 1931. — Stosunek państwa do przedsiębiorstwa prywatnego. 1932. — Mierzenie elastyczności popytu. 1934. — Pojęcie produktywności. 1934. — Nieciągłość funkcyj w ekonomji. 1934- — Co to jest inflacja i deflacja? 1934. — Teorja dochodu społecznego. 1935. — Economic Activity and Interest. 1936. — Polityka pieniężna a dochód społeczny. 1937.

Higjena pracy.

I. Rozwój zagadnienia. 2. Stan higjeny pracy w Polsce.

1. Rozwój zagadnienia Pod higjeną pracy rozumiemy umiejętność przedłużania okresu produktywności pracowników. Jej podstawą jest patologja pracy, czyli znajomość szkodliwości zawodowych — zagrażających zdrowiu pracowników, tkwiących w procesach wytwórczych lub związanych z warunkami, wśród których się praca odbywa — oraz schorzeń na tern tle powstałych, — t. zw. chorób zawodowych.

Jakkolwiek świadomość, że praca może być szkodliwa dla zdrowia, nieobca była pisarzom starożytnym (Hipokrates, Pli-njusz), jednak rozwój higjeny pracy ściśle związany jest z powstaniem przet-mysłu fabrycznego. Ciężkie położenie ma-terjalne i społeczne proletarjatu fabrycznego znalazło swe odbicie w katastrofalnym stanie zdrowia. Jeszcze w r. 1833 średni wiek ludności robotniczej Manchesteru wynosił tylko 22 1. wobec 44 1. w lepiej sytuowanych warstwach. Stąd konieczność przeciwdziałania w postaci ochrony pracy, wykonywanej przez powołaną do życia w r. 1833 inspekcję pracy, oraz higjeny publicznej, realizowanej przez państwową i samorządową służbę zdrowia, zapoczątkowanej w Anglji w r. 1848.

Wysiłki pierwotnie skierowane były przeciwko nadużyciu pracy dzieci i kobiet. Następnie zwrócono uwagę na zwalczanie wypadkowości, wreszcie, w drugiej połowie XIX w., podjęto skuteczną walkę z chorobami zawodoweini, co znalazło swój wyraz organizacyjny w stworzeniu lekarskiej inspekcji pracy (Anglja, Belgja). Nastąpiło znaczne ożywienie badań z zakresu patolo-gji pracy. W r. 1906 Devoto stwarza pierwszą na świecie klinikę chorób zawodowych w Medjolanie. Tymczasem pod wpływem ubezpieczeń społecznych z jednej, taylo-ryzmu z drugiej strony dojrzewa zrozumienie dla gospodarczego znaczenia zdrowotności pracowników, co znajduje swój wyraz w rozwoju fizjologji i psychologji pracy. Powstaje w Stanach Zjednoczonych A. P. fabryczna służba zdrowia jako nowa forma stałej opieki higjeniczno-lekarskiej nad załogą. Zwłaszcza po wielkiej wojnie te nowe prądy znajdują silny oddźwięk w Europie.

2. Stan higjeny pracy w Polsce. Mamy na tern polu bardzo liczne braki. Łatwo to zrozumieć, skoro cały ten powyżej naszkicowany rozwój przypada na okres niewoli. Dalszą trudność stanowi rozdrobnienie naszego przemysłu a przewaga kapitałów obcych w przemyśle wielkim. Stosunkowo najlepiej przedstawia się strona ustawodawcza. Higjena pracy należy dc resortu Ministra Opieki Społecznej. Dwie ustawy zasadnicze regulują sprawę higjeny pracy: Rozp. Prezydenta Rzplitej z 22. VIII. 1927 o zapobieganiu chorobom zawodowym i ich zwalczaniu (Dz. Ust. Nr. 78, poz. 676, ex 1927) i Rozp. Prezydenta Rzplitej z 16. III. 1928 o bezpieczeństwie i higjenie pracy (Dz. Ust. Nr. 35, poz. 325, ex 1928). Osobne dekrety uregulowały sprawę higjeny przy pracy z ołowiem i fosforem. Naturalnie ustawy o czasie pracy, o urlopach, o pracy młodocianych i kobiet obok swej treści społecznej mają również doniosłe znaczenie dla higjeny pracy.

Nadzór nad wykonywaniem tego ustawodawstwa spoczywa w rękach inspekcji pracy i państwowej służby zdrowia (władz administracji ogólnej). Wykonanie zaś należy do pracodawców, a po części do pracowników. Do należytego wykonania zadań spoczywających na pracodawcy z zakresu