Magazyn6t701

743

INWESTYCJE

dobra konsumc, jne, przeto zaopatrzenie społeczeństwa w dobra relatywnie się zmniejszy.

Skutki wzrostu proporcji i. publicznych o typie konsumcyjnym będą oczywiście różne, zależnie od tego, czy wzrost wydatków na powyższe i. odbędzie się ściśle proporcjonalnie kosztem i. zwykłych, np. z ogólnej sumy siły nabywczej, przeznaczonej dotychczas na wszelkiego rodzaju i., zamiast 20% idzie 30% na publiczne i. konsum-cyjne, ale proporcja konsumcji do oszczędzania pozostaje bez zmiany, — czy też sama ta proporcja zostanie powiększona. Zawsze jednak nastąpi absolutne albo relatywne zmniejszenie zaopatrzenia społeczeństwa w dobra konsumcyjne czyli spadek dochodu społecznego. Zakres zaspokajania publicznych potrzeb konsumcyjnych przez dane społeczeństwo, włączając w to i potrzeby obronne, może „organicznie" wzrasta jedynie w tym wypadku, kiedy w miarę wzrostu dochodu społecznego na głowę część tego przyrostu przeznacza się dodatkowo na finansowanie i. konsumcyjnych.

Jeżeli proporcja i. konsumcy jnych (albo nawet i. publicznych wogóle, gdyż wszystko powiedziane wyżej może być zastosowane również do wszelkich inwestycyj publicznych, także usprawniających pośrednio ap>arat wytwórczy) wzrośnie do tego stop-nia, iż nietylko nie będzie się odbywało rozszerzanie i usprawnianie aparatu wytwórczego bezpośrednio lub pośrednio produkującego dochód społeczny, lecz nawet określona liczba zakładów krańcowych nie będzie dokonywała i., wówczas nastąpi zjawisko absolutnego niszczenia kapitału społecznego.

6. Przeinwestowanie. Przeinwestowaniem nazywamy taki rozkład sił wytwórczych na poszczególne gałęzie, jeżeli w niektórych gałęziach ilość ulokowanych sił wytwórczych stoi powyżej poziomu zabezpieczającego maximum ogólnego produktu społecznego. W stanie równowagi ten rozkład sił wytwórczych daje maximum produktu, który wyrównywa produkcyjność ostatnich jednostek czynników produkcji we wszystkich zastosowaniach, przyczem krańcowa produkcyjność równa się ostatnim dozom zużytego kapitału. Jeżeli wytwarza się w trzech gałęziach obuwie, kapelusze i koszule, maximum całkowitego produktu otrzymamy wówczas, kiedy ostatnie 100 zł, zużyte jeszcze na produkcję obuwia, kapeluszy i koszul, dadzą produkcyjność jednakową, równą nakładowi 100 zł. W tym wypadku wydatek na czynniki zużytej w produkcji będzie pokryty przez wpływy ze sprzedanych dóbr, plus normalny zysk (przy założeniu doskonałej konkurencji). Może się jednak zdarzyć, że ostatnie 100 zł zużyte na instalację sił wytwórczych w produkcji obuwia przekroczy optimum, podaż obuwia w porównaniu z istniejącym rozkładem dochodów, rang potrzeb i elastyczności popytu będzie taka, iż utarg całkowity, osiągnięty ze sprzedaży obuwia, nie pokryje wydatków wyłożonych na zakup sił wytwórczych. Zakładamy, że siły wytwórcze zaangażowane w produkcji obuwia będą wykorzystane w optimum ich zdolności wytwórczej, t. zn. we wszystkich zakładach krzywa kosztów krańcowych przetnie się z krzywą kosztów przeciętnych, a koszty przeciętne będą najniższe. Produkt wytworzony w optimum wykorzystania zaangażowanych w tej gałęzi sił wytwórczych, przy istniejącym rozkładzie dochodów, rangach potrzeb i elastyczności popytu, da cenę obuwia nie pokrywającą kosztów. Przeinwestowanie może być zawsze tylko częściowe: jest to rozkład sił wytwórczych, odbiegający od idealnego w tem znaczeniu, iż „nadmiar" wytworzonego pioduktu daje całkowity utarg nie pokrywający całkowitych kosztów.

7. Nadmierna zdoiność wytwórcza. W dynamicznym przebiegu gospodarczym rozróżniamy potencjalną i czynną zdolność wytwórczą. Wszelkiego rodzaju wahania popytu (przypadkowe, strukturalne, sezonowe, konjunkturalne) stwarzać muszą mniejszą lub większą rozbieżność między potencjalną a czynną zdolnością wytwórczą. Zdolność wytwórcza „w nadmiarze" motże być albo może nie być ekonomicznie usprawiedliwiona. Istnienie wahań sezonowych wywołuje konieczność pewnego rodzaju nadmiernej zdolności wytwórczej: mniejsza bowiem niż istniejąca potencjalna zdolność wytwórcza w pełni sezonu uczyni niemożli-wem zaspokojenie popytu. Popyt jest zresztą funkcją cen (zakładając określony rozkład dochodów i określoną elastyczność popytu). Załóżmy, że mamy gałęź produkcji wybitnie sezonową: zakłady 7 miesięcy zatrudnione, 5 miesięcy nie pracują. Załóżmy również, że czynna zdolność wytwórcza pozwala na wytworzenie miljona jednostek dobra w optimum zakładów przy najniż-

48^ł