Magazyn6v601

762

IRLANDJA

w zakresie pewnych funkcyj natury zewnętrznej, których formalne sprawowanie spoczywa w dalszym ciągu na osobie króla W. Brytan j i i innych domin jonów. Innemi słowy, minimalny program de Valery został z chwilą uchwalenia wzmiankowanych ustaw osiągnięty.

Stosunki z W. Brytanją uległy pod rządami de Valery naprężeniu. Niezależnie od reformy konstytucyjnej na okoliczność tę wpłynął fakt, że od r. 1932 rząd Wolnego Państwa zaprzestał przelewu do skarbu angielskiego t. zw. annuitetów ziemskich, czyli rocznych spłat, pobieranych przez skarb irlandzki od rolników tytułem amortyzacji pożyczek i procentów, obciążających farmy i działki ziemskie, nabyte przez byłych dzierżawców irlandzkich jeszcze pod rządami angielskiemi. Prawo do zachowania annuitetów w skarbie krajowym rząd oparł na przesłankach natury zarówno moralnej i praktycznej, jak i prawnej. Rząd brytyjski reagował w drodze ustanowienia ceł na pewne produkty irlandzkiego rolnictwa w celu powetowania sobie w ten sposób annuitetów, na co znowuż rząd Wolnego Państwa odpowiedział przez oclenie węgla angielskiego. W ten sposób została zapoczątkowana t. zw. wojna ekonomiczna anglo-irlandzka. Stosunki gospodarcze uległy poprawie od r. 1935, a to na skutek zawarcia układu, mocą którego Wolne Państwo udzieliło faktycznego monopolu węglowi angielskiemu, otrzymując natomiast koncesje celne dla eksportowanego bydła.

W dziedzinie stosunków politycznych próby nawiązania bliższego porozumienia spełzły na niczem. Zdając sobie sprawę z olbrzymiego znaczenia Irlandji zarówno w problemach strategicznych, jak i wyżywienia W. Brytanji w razie nowej wojny, rząd angielski nie ominął żadnej sposobności dla nawiązania bezpośredniego kontaktu z de Valerą. Wszakże zarówno przyjazd ministrów angielskich (Thomas i lord Hailsham) do Dublina w r. 1932, jak i rozmowy sekretarza stanu do spraw dominjo-nów, Malcolma Mac Donalda, z de Valerą w Londynie w styczniu r. 1937, nie dały wyników pozytywnych.

W zakresie spraw gospodarczych rząd de Valery postawił sobie za główne zadanie odrodzenie uprawy rolnej, niemal że całkowicie poniechanej na rzecz hodowli oraz rozbudowę przemysłu krajowego. Zasadę wolnego handlu zastąpiła polityka protekcyjna ceł, których ochrona dodatnio wpłynęła zarówno na rozwój produkcji dotychczasowej, iak i na powstanie nowych gałęzi przemysłu. Obrót handlu zagranicznego Wolnego Państwa, który na najwyższym poziomie osiągnął cyfrę funtów szterlingów 108607459 przy saldzie ujemnem w wysokości f. szt. 14025369 (r. 1929) i spadł następnie na f. szt. 57046417 przy saldzie ujemnem f. szt. 21 197023 (r. 1934), ujawnił ostatnio tendencję zwyżkową, zamykając się na dn. 31 grudnia 1936 r. cyframi f. szt. 39 9¹5 652 po stronie importu, f. szt. 22 523 365 po stronie eksportu oraz f. szt. 17392287 po stronie salda ujemnego.

Co się tyczy stosunków wewnętrznych, to pod rządami de Valery zaznaczyły się one nieudaną próbą stworzenia irlandzkiego faszyzmu z jednej strony oraz odłączeniem się od Fianna Fail skrajnego skrzydła republikańskiego (znanego pod nazwą Ir-ladzkiej Armji Republikańskiej) — z drugiej. To ostatnie, dążąc do natychmiastowego proklamowania republiki, stanęło w ostrej opozycji do taktyki ewolucyjnej de Valery. Wybory dodatkowe, które miały miejsce od czasu ostatnich wyborów powszechnych, wykazały wszakże dalszy wzrost stronników de Valery. Trzy mandaty, zajmowane poprzednio przez opozycję prawicową (F i n e G a e 1), przeszły w posiadanie Fianna Fail, zaś kandydaci skrajnej lewicy zdołali uzyskać nieznaczną zaledwo ilość głosów.

W kwietniu 1937 r. rząd de Valery wniósł na sejm projekt nowej ustawy konstytucyjnej, której całkowity tekst został opublikowany dn. 1 maja. Zamiast dotychczasowej nazwy Saorstat Eireann przywraca on dla państwa starożytne określenie E i r e, pod którem znany był cały obszar wyspy irlandzkiej, i stanowi, że Eire jest państwem suwerennem, niepodległem i demokratycznem. Jakkolwiek nowa konstytucja nie określa, czy p>aństwo to ma być monarchją, czy republiką, to jednak jest ona konstytucją par excellence republikańską. Wprowadza ona nieznany dotychczas ustrojowi Wolnego Państwa urząd Prezydenta Państwa (Uachtaran na h E i-r e a n n), sprawującego te same czynności i podlegającego tejże odpowiedzialności, jakie są właściwe konstytucjom demokratycznych republik, — tudzież instytucję Rady Państwa. Przywraca ona dwu-izbowy system parlamentarny, składający się z sej-