Magazyn61001

506

LENIN WŁADIMIR (ULJANÓW)

1870 r. w rodzinie mieszczańskiej pochodzenia nie rdzennie rosyjskiego, z dużą domieszką krwi fińsko-mongolskiej. Ojciec L. był inspektorem szkół ludowych w pow. symbirskim, starszy zaś brat, Aleksander, w związku z wykrytym zamachem na Aleksandra III, został powieszony w 1887 r.; chęć pomszczenia go zaciężyła na losach Władimira Uljanowa jako rewolucjonisty.

L. ukończył gimnazjum w Symbirsku w 1887 r. ze złotym medalem, uczęszczał na wydział prawny uniwersytetu w Kazaniu; wydalony po trzech miesiącach za udział w rozruchach, mieszkał dłuższy czas w Ko-kuszkinie pod Kazaniem, studjując teorję socjalizmu, potem w Kazaniu (1888— 1889), później na wsi pod Samarą, następnie w Samarze, a w 1891 r. zdał na uniwersytecie w Petersburgu egzamin dyplomowy z prawa. Otwiera później kancelarję adwokacką w Samarze, jednak adwokatura mało go pociąga; interesuje go djalektyka mar-ksowska i próbuje sił na polu publicystyki. Pisze pod różnemi pseudonimami (Lenin, Iljin, Tulin, Karpow), polemizując z narod-nikami (ludowcami), liberałami i innymi przeciwnikami marksizmu. Rozwija żywą polemikę, zwłaszcza w Petersburgu, gdzie przebywa od jesieni 1893 r. Od r. 1890 utrzymuje żywy kontakt z socjal-demokracją rosyjską. W roku 1894 przebywa zagranicą, gdzie nawiązuje kontakt z rosyjską zagraniczną grupą socjal-demokracji Oswoboż-dienje Truda. Zapoznaje się tam dokładnie z zachodnim, legalnym ruchem socjalistycznym. Jesienią 1895 r. wraca do kraju, gdzie usiłuje stanąć na czele nielegalnego wydawnictwa, lecz już w grudniu tegoż roku zostaje aresztowany i zesłany administracyjnie na 3 lata na Syberję. Przebywa tam w pow. minusinskim, dokąd po roku przyjeżdża jego późniejsza żona, Krupska. Pisze tam bardzo dużo, polemizując głównie z t. zw. ekono-mizmem socjalistycznym — kierunkiem, lekceważącym znaczenie walki politycznej. W roku 1900 powraca do Rosji Europejskiej ; nie mając prawa zamieszkania w stolicy, osiedla się w Pskowie. Aresztowany za nielegalny przyjazd stamtąd do Petersburga, po wypuszczeniu z więzienia emigruje. Mieszka w Niemczech (Monachjum) i w Szwajcarji, a przez pewien czas i w Londynie. Zagranicą wyrasta na pierwszorzędnego teoretyka partyjnego. Redaguje „Iskrę" i teoretyczny organ „Zaria“, opracowuje program rolny partji. Wbrew narodnikom, wierzącym, że Rosja przejdzie do nowych form rozwoju, opierając się na starodawnej instytucji Obszcziny (wspólnoty), L. twierdzi, że Rosja musi tak, jak wszystkie państwa, przejść przez okres kapitalizmu.

W rosyjskiej socjal-demokracji w tym czasie powstały silne tarcia taktyczne. Jedni zamierzali nawet w ówczesnych nielegalnych warunkach uczynić ruch robotniczy masowym i dbać przedewszystkiem o poprawę bytu robotnika, co z konieczności odsunęłoby walkę polityczną na plan dalszy, drudzy, jak L., chcieli widzieć w partji so-cjal-demokratycznej awangardę rewolucyjnego proletarjatu; należało, zdaniem jego, dążyć nie do zeuropeizowania ruchu robotniczego, co w ówczesnych opłakanych warunkach politycznych uważał za niemożliwe, lecz do wywołania rewolucji przeciw caratowi. Chociażby to była rewolucja liberalna, z czasem zamieni się w społeczną, prole-tarjacką.

Na tle tych różnic w 1903 r. doszło do rozłamu w partji. Grupa L. uzyskała większość, zresztą niewielką, i to przy uchwalaniu napozór nieznacznego punktu statutu; stąd nazwa bolszewików, t. j. większościow-ców, pod którą zwolennicy L. przeszli do historji. L. występuje z redakcji „Iskry", którą opanował mieńszewik, głośny teoretyk Plechanow, i zakłada „Wpieried".

Na jesieni 1905 r., gdy po cesarskim manifeście październikowym oczekiwano w Ro-sji ery konstytucyjnej, L. wraca do kraju. Redaguje pismo: „Nowaja Żiźń". Jak dawniej, stoi na stanowisku skrajnie lewico-wem. Głosi bojkot wyborów do dumy, oświadcza się za zbrojnem powstaniem. Po jego upadku i wzmożonych prześladowaniach, przenosi się do Finlandji (1906), gdyż był tropiony przez policję, a w Finlandji warunki były nieco lepsze. Redaguje w tych czasach pismo „Proletarij". Uczestniczy w zjeździe partji w Sztokholmie, gdzie podjęto próbę ponownego zjednoczenia powaśnionych odłamów.

W 1907 r., w okresie upadku rewolucji, L. opuszcza Finlandję i znowu wyjeżdża do Genewy, a potem do Paryża. Tam wydaje wiele prac. Oświadcza się za udziałem robotników w dumie, mimo, że i ordynacja wyborcza i ogólne warunki polityczne się pogorszyły. Zwalcza przeciwne bolszewiz-mowi kierunki w socjaliźmie, jak: likwidatorów, otzowistów, ultymatystów. Na zjazdach międzynarodowych, razem z Różą