Magazyn61101

507

LENIN WŁADIMIR (ULJANÓW)

Luksemburg, organizuje lewe skrzydło. Wbrew tejże Róży Luksemburg, która wyznawała teorję organicznego wcielenia Polski do Rosji, jakoby wypływającego logicznie z tendencyj rozwoju kapitalistycznego, L. twardo stoi na gruncie praw narodów do samookreślenia i uważa dążenie do niepodległości Polski za zupełnie naturalne. Podobne stanowisko zajmuje również w odczycie, wygłoszonym dla studentów — Polaków, członków „Spójni", w Krakowie, w roku 1914 (temat: „Nacjonalizm"). I później zwalcza nieraz „luksemburgizm", taktykę zaś antyniepodległościową Polaków, członków socjal-demokracji Królestwa Polskiego i Litwy, uważa za objaw ciasnoty.

W 1912 roku, jako redaktor nielegalnej „Prawdy", L. przenosi się z Paryża do Galicji, aby znajdować się bliżej kordonu. Mieszka w Krakowie, a potem w Nowym Targu i w Poroninie, aż do wybuchu wojny światowej. Wówczas policja austrjacka aresztuje go w Poroninie. Zwolniony, przedostaje się do Szwajcarji. Bierze udział w głośnych socjalistycznych zjazdach w Zimmer-wald i Kienthal; zajmuje tam stanowisko skrajnie lewicowe i, wbrew większości socjalistów, twierdzi, że robotnicy winni podczas wojny dążyć do obalenia swych rządów i do klęski własnego kraju, jeżeli posiada on reakcyjne i imperialistyczne rządy (teorja t. zw. porażeńców, t. j. „klęskowców"). Po wybuchu w 1917 r. rewolucji w Rosji chce wracać do kraju, czemu państwa En ten ty, rozumiejąc, czem to grozi, starają się zapobiec, L. jednak przedostaje się do kraju przy pomocy Niemców, którym pobyt jego w Rosji był na rękę.

W lipcu 1917 roku L., opierając się na tworzonych przez bolszewików radach robotniczych i żołnierskich i popierając popularne wśród zmęczonych żołnierzy hasło powrotu do domów i opuszczenia sztandarów, doprowadza do zbrojnego starcia z li-beralno-republikańskim rządem tymczasowym, lecz, poniósłszy klęskę, ucieka do Fin-landji. Jednak w listopadzie tegoż roku, wykorzystawszy pomyślną konjunkturę, uderza znowu, obala rząd Kiereńskiego i staje na czele rządu Rosji sowieckiej. Pokonawszy wszystkich przeciwników w kilkuletniej wojnie domowej, utrwala władzę sowiecką, którą z początku nawet jej zwolennicy uważali za kilkotygodniowy eksperyment i doprowadza do uznania jej przez Europę de facto i de iure.

Po kilku latach t. zw. wojennego komunizmu, nacechowanego krwawym terorem, zmienia taktykę i stwarza okres nowej polityki gospodarczej, t. zw. nepu. W ciągu swego życia L. często zmieniał poglądy na znaczenie „rad", na dyktaturę proletarjatu, na rewolucję ogólno-światową, na stosunek do klas średnich i na wiele innych spraw. Trzeźwość umysłu zabezpieczała L. przed przesadą i przed zbytniem ryzykiem, czem odróżniał się od swego następcy, Stalina.

Przeciwnicy ustroju sowieckiego i jego metod działania dokonali na L. 2 zamachów w 1918 r. (Dora Frumkin i Fania Kapłan). Jeden zamach się nie udał, w drugim L. został poważnie ranny, co przyspieszyło jego zgon. L. zmarł w Górkach pod Moskwą 21. I. 1924 r., nie mając, z powodu ciężkiej choroby, możności nakreślenia dalszego kierunku polityki, cć> umożliwiło epigonom zaciętą i bezwzględną walkę o władzę, nawet po kilkunastu latach niezakończoną. Zabalsamowane zwłoki L. złożono w mauzoleum na Placu Krasnym w Moskwie, koło murów Kremla.

Z bardzo licznej puścizny literackiej L., wydanej w całości po jego śmierci przez rząd sowiecki, wymienić można następujące dzieła: Zadaczi rossijskoj socjał-de-mokratii. 1897. — Czto diełat’. 1902. — Szag wpieried, dwa nazad. 1903. — Ma-terjalizm i empiriokriticizm. 1907. — Pro-letarskaja rewolucja i renegat Kautsky. 1918. — Gosudarstwo i rewolucja. 1917. — Burżuaznaja rewolucja. 1917. — Agrarnaja programma russkoj sociał-demokratii. 1919. — Trietij internacjonał. 1919. — Dietskaja bolieźń „lewizny" w kommunizmie. 1920. — Imperializm, kak nowiejszij etap kapita-lizma. 1920. — Zadaczi kommunisticzeskago internacionała. 1920. — Nowyja dannyja

0    zakonach razwitja kapitalizma w ziemle-dielji. 1921. — Razwitje kapitalizma w Ro-ssii. 1923. — Imperjalizm i kapitalizm. 1924.

Jan Cynarski.

2. Ideologja. Jako teoretyk był L. prze-dewszystkiem marksistą. Znalazło to swój wyraz zarówno w głoszonych przez niego zasadach ogólnego poglądu na świat, jak

1    w teorjach ekonomiczno-społecznych. W zakresie ogólnego poglądu na świat był on głosicielem materjalizmu filozoficznego, oraz realizmu teorjopoznawczego. Jako marksista, L. twierdził, iż myślenie ludzkie

33*