Magazyn66101

757

LUDNOŚĆ

pejskich, emigracja włoska była w bardzo dużym stopniu emigracją kontynentalną; kierowała się ona w Europie do Francji, Szwajcarji, Austrji i Niemiec (ob. niżej, P- 3, b).

Wybitnie zamorski charakter miała natomiast emigracja z następnego ważnego ośrodka emigracyjnego, mianowicie z Niemiec przedwojennych. Rozwój jej był również późniejszy od emigracji brytyjskiej, ale trwał znacznie krócej, jak to widać z tabl. 5:

TABL. 5. EMIGRACJA Z NIEMIEC PRZED WOJNĄ ŚWIATOWĄ

Okresy	Emigracja zamorska wtysiącach osób	Straty migracyjne netto
		w tysiącach osób	przeciętnie rocznie na 1000 ludności
1841—1850	469	5b9	1.7
1851—1860	1 075	911	2.5
1861—1870	833	972	2.5
1871—1880	626	694	i,6
1881—1890	1 342	1 319	2,8
1891—1900	527	304	0.7
1901-I9IO	274	107	0,2
1911—1915	79	-	•
1841—1915	5 227	4 936

Jak widzimy, rozwój emigracji niemieckiej wykazuje dwa maxima: pierwsze w latach 1851—18Ó0 (w r. 1854 emigracja zamorska osiągnęła */» miljona osób) i drugie w latach 1881—1890) w r. 1881—221 tys. osób, 4,9 na 1 000 mieszkańców). Pod koniec XIX stulecia emigracja spada bardzo szybko; gwałtowny rozwój przemysłowy Niemiec przedwojennych pochłaniał z taką łatwością zbędną poprzednio ludność, że na początku XX stulecia Niemcy stały się już krajem raczej immigracyjnym (ob. niżej p. 3, b). Wysokość strat migracyjnych netto wskazuje, że istniała tu również intensywna emigracja kontynentalna; główna masa tej emigracji kierowała się do Rosji (ob. niżej, P- 3. b).

Jak zobaczymy niżej, w fali emigracyjnej lat 1871—1890 szczególnie ważną rolę grały ziemie polskie b. zaboru pruskiego; podobną rolę grała b. Galicja w stosunku do emigracji z monarchji austro-węgierskiej, która zaczęła się rozwijać na szerszą skalę dopiero w osiemdziesiątych latach ub. stulecia. Początkowo była to prawie wyłącznie emigracja zamorska; w latach 1881 do 1890 wyemigrowało z Austro-Węgier 436 tys. osób (w poprzedniem dziesięcioleciu tylko iii tys.), w latach 1891—1900 — 714 tys., w 1901—1910 — 2 342 tys. i w latach 1911—1913 — 731 tys. osób. Łączna ilość emigrantów do krajów pozaeuropejskich w latach 1846—1913 wyniosła około 4,4 miljonów.

Pod koniec XIX stulecia rozwija się też wychodztwo kontynentalne z Austro-Wę-gier. Miało ono charakter bardzo specjalny, było to mianowicie prawie wyłącznie wychodztwo sezonowe robotników rolnych do Niemiec, w znacznie mniejszym stopniu do Szwecji i Danji. W latach 1906—1910 wynosiło ono przeciętnie po 226 tys. osób rocznie, w r. 1911, ostatnim, dla którego istnieją dane, doszło do 350 tysięcy.

Ostatniem wreszcie wielkiem ogniskiem emigracji przedwojennej była Rosja europejska. Wobec braku dokładnych statystyk możliwe są tu tylko sumaryczne szacunki przybliżone. W ciągu lat 1828—1915 emigracja netto obywateli rosyjskich za granicę wyniosła około 4,5 miljona osób; przeważała tu emigracja zamorska, dość pokaźna była jednak również emigracja do krajów europejskich. Do tego doliczyć trzeba emigrację z Rosji europejskiej do azjatyckiej (7 miljonów — ob. wyżej) oraz emigrację sezonową rolną dc Niemiec i Danji, która rozpoczęła się w dziewięćdziesiątych latach XIX stulecia i w latach, bezpośrednio poprzedzających wielką wojnę dochodziła do 360 tys. osób rocznie. Emigracja sezonowa pochodziła prawie wyłącznie z ziem polskich, których udział w emigracji stałej był zresztą również bardzo znaczny.

Pięć państw powyższych stanowiły przed wojną główne ośrodki emigracyjne Europy. Razem dostarczyły one prawie 90% ogólnej liczby emigrantów z Europy do krajów zamorskich, one też były głównemi ośrodkami emigracji kontynentalnej. Emigracja z innych krajów, aczkolwiek często osiągała bardzo wysokie natężenie w stosunku do ludności, jak np. emigracja z krajów skandynawskich, a niekiedy również i dość wysoki poziom absolutny, jak np. emigracja z Hiszpanji (w okresie 1882—1915 wyjechało 4 miljony osób, wróciło 3 miljony) oraz z Portugalji, jednakże w ogólnym obrazie wędrówek XIX stulecia rola jej była znacznie skromniejsza.

c) Polska jako kraj emigracyjny. Emigracja z ziem polskich w okresie przedwojennym zawarta jest częściowo w masie emigracji z trzech państw zaborczych; dodać