Magazyn6001

154

ORGANIZACJA NAUKOWA

pomiarach i rachunku oraz na możliwie wyczerpującej i systematycznej analizie wszystkich warunków i czynników. Najważniejsze cechy tej metody są następujące: i) stosowanie metody doświadczalnej o ile możności do wszystkich zagadnień; 2) rozłożenie badanej całości zjawiska lub zabiegu na elementy, na możliwie drobne części i poddawanie kolejno tych części szczegółowej analizie; 3) badanie wszechstronne, a więc rozpatrywanie wszystkich czynników danego zabiegu, bez pomijania tych, które na pierwsze wejrzenie wydają się mniej ważne; 4) przy doświadczeniach zachowanie jednakowości wszystkich warunków, prócz jednego, który poddajemy badaniu. — O ile jednak nie jest możliwe w pewnej dziedzinie przeprowadzenie doświadczeń, to trzeba stosować metodę dedukcyjną, przez logiczne wnioskowanie z pewnych założeń, które są wynikiem szerokiej obserwacji i zdrowego sądu. Metody te są wyraźnem przeciwstawieniem zwykłej empirji, t. j. poznawaniu stosunków między czynnikami na podstawie powierzchownych obserwacji ogółu zatrudnionych ludzi. Zamiast więc tradycji i rutyny ciągłe badanie i ulepszanie. Każda praca musi być przewidziana nawet w najdrobniejszych szczegółach, myślowo i realnie w pełni przygotowana. Tylko wtedy jest gwarancja osiągnięcia możliwie najlepszego, a więc optymalnego wyniku, w danych warunkach i przy danych rozporządzal-nych środkach. Tak jak między dwoma punktami jest jedna najkrótsza droga t. j. linja prosta, tak samo jest w zasadzie tylko jeden — w danych warunkach — sposób działania, który daje najlepszy rezultat. Zadaniem badań naukowych, w sferze zastosowań praktycznych o. n., jest właśnie znalezienie takiego optymalnego rozwiązania i „najkrótszej" drogi działania, prowadzącej do określonego celu. Jest to także warunkiem najdoskonalszej realizacji zasady gospodarności wzgl. jej części technicznej — zasady najmniejszego środka.

2. Nazwa. Z rozważań tych wynika, że o. n. nazywa się słusznie naukową. Ta naukowość jest jedną z najbardziej istotnych jej cech. Dlatego też i w nazwach tych nowych metod pracy zawsze podkreślony jest ten moment. O. n., przeważnie w krajach łacińskich, ale także nieraz i gdzie indziej, nazywają naukową organizacją pracy (l’organisation scientifiąue du travail, 1’orgamzzazione scientifica del la-voro), dla zaakcentowania znaczenia czyn nika ludzkiego, zagadnień związanych bezpośrednio z samą pracą fizyczną i umysłową. W krajach anglo-saskich używa się zwykle terminu naukowe kierownictwo albo naukowe zarządzanie (Scientific Manage ment) Spotyka się także nieraz nazwę ra cjonalizacja (choć to pojęcie zbyt szerokie), albo racjonalizacja produkcji i zbytu, szczególnie w Niemczech (Rationalisierung, Wirtschafts-Rationalisierung etc). Używa się również niekiedy nazwy system Taylora albo krótko tayloryzm od nazwiska głów nego twórcy nowych metod pracy, albo jeszcze — choć rzadko — amerykańska administracja przedsiębiorstw. — W Polsce często uzupełnia się nazwę o. n. słowem: kierownictwo, traktując organizację jako formę i ramę działalności, czyli pewien stan, kierownictwo jako czyn — działalność uruchamiającą zgrupowane środki w celu osiągnięcia wyniku wzorcowego.

III. Najważniejsze zasady organizacji naukowej.

1. Badanie naukowe. Każda racjonalna działalność winna przejść przez 5 następujących etapów: 1) ustalenie jasno określonego i ograniczonego celu; 2) obmyślenie planu i zbadanie środków, służących do jego realizacji; 3) przygotowanie tych środków w rzeczywistości, tak, aby wszystkie potrzebne materjały, narzędzia, rysunki, wzory, książki i t. p. były pod ręką; 4) wykonanie, przy którem należy się ściśle stosować do ustalonego przedtem programu działania; 5) wreszcie kontrola wyników i porównanie ich z zamierzeniami t. j. sprawdzenie czy zamierzony cel został osiągnięty ewentualnie w jakim stopniu. — O- n. podkreśla doniosłość faz przygotowawczych: badania i planowania oraz końcowej kontroli, a więc przedewszystkiem momentów rozumowych. Pierwszą więc naczelną zasadą o. n. jest badanie metodami naukowymi. Zostało to już omówione poprzednio w związku z definicją o. n. Inne zasady w znacznej mierze z niej wynikają. Jest ona w istocie wyrazem tendencji do intelek-tualizacji wysiłku ludzkiego, akcentowaniem coraz większej doniosłości pracy umysłowej w stosunku do pracy fizycznej. „Jedna idea — jak pisze Emerson — może