Magazyn6E801

440

POLSKA

memorjatach napiętnował krótkowzroczność i szkodliwość carskiej polityki, poczem po dal się do dymisji.

Sprawę polską, lekkomyślnie zatraconą przez Aleksandra podjął Napoleon. W lecie 1806 odrodziła się przeciwfrancuska koalicja bez udziału Austrji. Napoleon wypowiedziawszy we wrześniu wojnę Prusom zarządził formację „Legjonu północnego", pod dowództwem gen. Zajączka, a następnie drugiego pod wodzą gen. Wołodkowicza. Dąbrowski został wezwany do kwatery głównej. Przybył, gdy Napoleon po zwycięstwie pod Jeną i Auerstadt miał już otwartą drogę na Berlin.

W Berlinie dojrzał plan wzniecenia insurekcji na ziemiach polskich. Z polecenia Napoleona Dąbrowski i Wybicki wydali w dniu 3 listopada odezwę do narodu polskiego, proklamującą walkę o niepodległość.

Tymczasem armja francuska stopniowo posuwała się w głąb Polski. 6. XI. wjeżdżali do Poznania Dąbrowski i Wybicki, w trzy dni później marszałek Davoust. Stolicę Wielkopolski rychło ogarnął entuzjazm. Dąbrowski podjął z zapałem prace organizacyjne. Formowały się ochotnicze partje powstańcze. które przy pomocy oddziałów francuskich znosiły pomniejsze garnizony pruskie.

Dnia 19. XI. stanął przed cesarzem Napoleonem w Berlinie Działyński na czele de-putacji polskiej, przybyłej z Poznania. Cesarz oświadczył deputacji, że gdy 30-—40 tysięcy żołnierza polskiego stanie pod bronią, ogłosi w Warszawie niepodległość. Zaznaczył przytem, że samo wojsko francuskie nie może walczyć o Polskę. I zakończył oświadczenie lapidarną konkluzją: „Los wasz jest w waszych rękach. ...Gdy Polacy okażą się godni być narodem — będą nim".

27. XI. Warszawa była wolna. Tegoż dnia, wieczorem, wpadł do miasta pierwszy patrol francuski. 19. XII. przybył Napoleon. Dekretem z 14. I. 1807 powołał Napoleon do życia Komisję Rządzącą, jako rząd tymczasowy ziem polskich, odebranych Prusakom. Komisja Rządząca składała się z 7 członków i sekretarza.

Na terenie operacyjnym wykazało wojsko polskie zaszczytnie swą sprawność i wartość bojową. Dnia 23. II. dywizja Dąbrowskiego odznaczyła się przy szturmowaniu Tczewa, później brała udział w oblężeniu Gdańska i w znacznej mierze przyczyniła się do jego zdobycia.

Decydująca akcja wojenna rozpoczęła się na wiosnę. Napoleon dokonał błyskawicznej koncentracji wojsk i 14. VI. wydał walną bitwę pod Friedlandem, zakończoną zwycięstwem.

Dnia 25 czerwca na moście niemeńskim koło Tylży spotkali się dwaj cesarze — Napoleon i Aleksander. Nastąpiły obrady, których rezultatem był pokój i przymierze zaczepno-odporne. Traktat tylżycki został podpisany dnia 7, a ratyfikowany 9. VII. 1807.

Sprawa polska zajęła naczelne miejsce w rokowaniach tylżyckich. Na wstępie zaproponował Napoleon Aleksandrowi zjednoczenie zaboru pruskiego i rosyjskiego, jako niepodległego państwa, oraz tron polski. Car odrzucił tę koncepcję, gdyż pragnął uniknąć zerwania z Austrją i Prusami oraz zbyt silnego uzależnienia się od polityki Napoleona. Wysunął 011 ze swej strony propozycję utworzenia z ziem byłego zaboru pruskiego odrębnego państewka pod berłem Hieronima Bonapartego. Takie załatwienie kwestji nie leżało znowu w interesie Napoleona. Ostatecznie zgodzono się, że władcą nowego państwa będzie, zgodnie z postanowieniem konstytucji majowej król saski Fryderyk August. Aby usunąć formalną podstawę pretensji do ziem zaboru rosyjskiego, nadano nowemu państewku nazwę „Księstwa Warszawskiego". Poza tern Aleksander otrzymał część departamentu Białostockiego, t. zw. „Obwód białostocki". Obszar Księstwa Warszawskiego wynosił 1 800 mil kwadratowych, zaludnienie 2 miljony 370 tys. mieszkańców. Dostęp do morza Księstwu zamknięto, a Gdańsk uczyniono wol-nem miastem pod protektoratem królów pruskiego i saskiego.

W traktacie tylżyckim Księstwo Warszawskie otrzymało zapewnienie, że będzie rządzone przez konstytucję, która zabezpieczając swobody i przywileje ludom tego Księstwa, „zgadzać się będzie ze spokojno-ścią państw ościennych".

Nadana przez Napoleona 22. VII. 1807 ustawa konstytucyjna Księstwa Warszawskiego dzieli się na 12 tytułów i 89 artykułów. Religja rzymsko-katolicka uznana została za „religję stanu", jednakże zapewniono wolność wszelkim innym wyznaniom. Wszy-