page0068

60 Sądownictwo duchowne — Sądy i Sądownictwo

mają wszelkie te powyżej opisane sprawy. (J. Bandtkie, Historyja prawa polskiego, wykładana przed rokiem 1830 w b. warszawskim uniwersytecie, Warszawa, 1850, str. 412 i 662).    L. B.

Sądowy areszt, Ob. Areszt.

SądOWy nakaz. Strona posiadająca wyrok prawomocny, udaje się z nim do komornika sądowego, a ten na zasadzie takowego wyroku nakazuje dłużnikowi, iżby przypadającą od niego należytość zaspokoił. W razie niespełnienia nakazu, komornik przedsiębierze dalsze środki egzekucyi, przez prawo mu wskazane.    K. W/. W.

Sądy i Sądownictwo. Urzeczywistnienie prawa w państwie, o ile nie jest wypełnionem dobrowolnie, bywa wykonywane przez wspólne działanie różnych czynników, zwykle uważanych jako oddzielne władze państwa, a mianowicie określanych jako władza wykonawcza i sądowa. Jednakże różnica zachodząca między wszelkiemi czynnościami dotyczącemi utrzymania porządku w państwie, odnosi się głownie do dwóch tylko pierwiastków i ich wzajemnych stosunków; jak bowiem z jednej strony szczegóły są ogólną ustawą objęte (władza prawodawcza), tak z drugiej owa ogólna ustawa zastosowaną bywa do szczegółów (władza wykonawcza). W ostatnim tym stosunku, gdy chodzi o rozstrzygnięcie co do zaprzeczonego czyli wątpliwego prawa, lub o utrzymanie i poparcie naruszonych ustaw, rozwija się działalność sądownictwa, którego istnienie okazuje się przeto wynikiem władzy wykonywawczej, podczas gdy jego powołanie, to jest zastosowanie ustaw do szczegółowych wypadków, zapewnia zarazem sędziom niezależność od wpływów administracyjnych. Niewzruszona konieczność tego warunku była powodem do mylnego mniemania, jakoby sądownictwo będące w każdym razie wypływem najwyższej zwierzchności w kraju, stanowiło zupełnie oddzielną władzę. Owa niezależność urzędów sądowych, objawiająca się równie wyłączeniem wszelkiego powodowania i natchnienia gabinetowego w zakresie wymiaru sprawiedliwości, jako też w zasadzie nieodwołalności sędziów, wszędzie w nowszych czasach została uznaną. W Anglii nieodwołalność sędziów ustanowioną była w r. 1701; we Francyi wprowadzoną została przez Charte const-ikitionelle w Niemczech częstokroć rozstrząsana, także się w zasadzie utrzymała. Pojęcie to istoty sądownictwa, stanowiącej tegoż podstawę, nie określa jeszcze dokładnie jego stosunku do władzy wykonawczej. Wszelka działalność sądów potrzebuje bowiem pośrednictwa tej ostatniej, celem urzeczywistnienia prawa przez spełnienie wyroków, Gdyż urzędowi sądowemu pojmowanemu w właściwym charakterze, w jakim istnieje w Anglii i we Francyi, służy tylko prawo wyrokowania; wykonanie zaś uchwał nie należy do jego attrybucyj. W dwóch wymienionych państwach pozwanie przed sądy i spełnienie wyroków są wydziałem zupełnie oddzielnych urzędników. Wykonanie decyzyj cywilnych pozostawionem jest stronie wygrywającej za pomocą exekutorów (huis-sier); spełnienie wyroków kryminalnych należy do czynności prokuratora. W Niemczech sądy posiadają władzę prawodawczą. Co do stosuku sądownictwa do władzy prawodawczej, gdy zakres tegoż ogranicza się na wyrokowaniu według praw istniejących na udowodnionych faktach, sędzia winien się opierać na przyjętych w państwie ustawach, a wszelkie od nich zboczenie jest wykroczeniem przeciw władzy prawodawczej. Żadne prawodawstwo jednakże nie może być tak doniosłem, dokładnem i do zastosowania w nowo tworzących się z biegiem czasu stosunkach zdolnem, aby nie dopuszczało częstokroć właściwego, a nawet niekiedy koniecznego uzupełnienia. Rozwój wszelkich sy-