page0086

76

sną i indywidualną, bo z ciałe n i duszą również się rozmnaża. Każda pojedyncza dusza ludzka względem innych dusz ma swój odrębny byt; nie jest więc tylko cząstką jakiejś powsze chnej duszy, jak utrzymywali monopsychiści¹).

W średnich wiekach indywidualności duszy zaprzeczali Awerroiści, którzy uczyli, że dusza umysłowa jest pierwiastkiem powszechnym, udzielającym się tylko ludziom pojedynczym.

Monopsychizmu uczy też panteizm, o ile dusze ludzkie wraz z wszystkiemi innemi rzeczami sprowadza do jednego powszechnego bożego bytu.

Gdyby jeden i ten sam pierwiastek życia rozlewał się na wszystkie indywidua rodzaju ludzkiego, ludzkość stałaby się jednym człowiekiem i różnica zjawisk, sumienie tak, jak rozmaitość zjawisk intelektualnych, byłyby czemś więcej niż dziwactwami, byłyby żyjącemi niedorzecznościami. Świadomość siebie najzupełniej przeciwna jest monopsychizmowi; każdy bowiem jest sobie świadom, że umysłowe czynności jego równie jak zmysłowe, są wyłącznie jego czynnościami; a zatem pierwiastek musi być indywidualny; inaczej indywidualny charakter naszej świadomości siebie byłby zupełnie niezrozumiały.

Dodajmy i to, że dusza jest formą sub-stancyalną ciała. Jedna zas forma nie może być razem w wielu różnych podmiotach; bo

^A) Błąd ten sporadycznie pokutuje w romansach, w powieściach naszych nowszych autorów.

http://rcin.org.pl