szym przebiegu najlepsze są środki przyspieszające zmianę materyi, tak zwane rozrabiające, jak: jodek potasu, kwas cytrynowy, wreszcie narkotyczne, jak Ziemowit, colchicum, makowiec i jego przetwory, chinina. Środki narkotyczne nie tylko pomagają przez łagodzenie bólu, ale nawet zmniejszają natężenie zapalenia w stawach. Miejscowo gdy proces jest umiarkowany, należy cierpiące stawy pokryć watą, a w razie silnych bólów wcierać środki szybko ulatniające się, tym sposobem mocno chłodzące, jak eter, chlorek elaylu, w razie zaś mocnego bólu i obrzmienia stawiać pijawki. Po ustąpieniu objawów zapalnych, dla zupełnego wyrównania zaburzeń, bardzo dobremi pokazały się środki odciągające, derimntia: jak smarowanie nalewką joaową, przystawianie wizy-katoryj. Pożywienie chorych winno być nie rozpalające, ale i nie zbyt wycieńczając e. 2) Chroniczny reumatyzm, stawów, (rheumatismus articulorum chronicus, rheumarthritis chronica). Pod tą nazwą rozumiemy przewlekłe zapalenie ograniczone na małą liczbę stawów, powstające dobrowolnie, a mimo długiego trwania, prowadzące do bardzo małych zmian anatomicznych. Powstaje on z ostrego reumatyzmu, lub jako chroniczny występuje odrazo, w skutek zaziębienia, a mianowicie długiego przebywania w miejscach zimnych wilgotnych i wystawionych na przeciąg powietrza, ztąd też jest on widocznym towarzyszem praczek, rybaków i t. d. Chroniczny reumatyzm stawów występuje pod dwiema postaciami: raz bowiem niektóre stawy, miesiące, lata całe są siedliskiem ciągłego bólu, zwiększającego się od nacisku, czynnego lub biernego ruchu i występującego dobrowolnie w wieczornych godzinach, przy poruszaniu w stawie uczuć się nieraz daje trzeszczenie, crepilatio. Czasem stawy są mocno obrzmiałe, wskutek nagromadzenia mazi w jamie stawu, zgrubień torebki stawowej i więzów; a przy długiem trwaniu występuje nieraz i zesztywnienie, ancy/osis; w drugiej formie chronicznego reumatyzmu, cierpią naprze-mian różne stawy i można go uważać za szereg lekkich napadów ostrego reumatyzmu, występujących przy każdej zmianie temperatury. Po każdem zaziębieniu, każdemu takiemu atakowi towarzyszy i umiarkowana gorączka, zdradzająca się podwyższoną temperaturą, przyspieszeniem pulsu, ciągłym potem, moczem skąpym mocno satnrowanym i ogólnem osłabieniem. Ta forma jest bardzo uporczywą, komplikuje się z reumatyzmem mięśniowym, newralgiami, bezwładem. Reumatyzm ograniczony stale na pewne stawy, wymaga przede-' wszystkiem miejscowego leczenia, w świeżych wypadkach najlepiej zaczynać od miejscowych krwi upustów, przez pijawki lub bańki; aby one jednak były skutecznemi, winny być często powtarzane. W dalszym przebiegu z dobrym skutkiem używają się środki odciągające, te ostatnie nie są wystarczające, jeśli tylko drażnią nos przy wcieraniu, jak: opodeldok, spiritus kamforowy i t. p. ale winny sprawiać rzeczywiste zaczerwienienie skóry, jak wcieranie wódki z solą, weratryny roztworzonej w chloroformie; daleko energiczniejszemi iskuteczniej-szemi są dusze zimne i parowe, wcieranie nalewki jodowej, przystawianie wezykatoryj, a w ostatku przypalanie żelazem lub stawianie mox. Wreszcie w bardzo uporczywych wypadkach stałego reumatyzmu stawów, gdzie okazały się bezskutecznemi i odciągnięcia krwi i środki drażniące, pomaga wytrwałe, przez długi czas wcieranie szarej maści z dodatkiem jodku potasu. W drugiej formie błąkającego się reumatyzmu chronicznego, najskuteczniej działają ciepłe kąpiele, i żaden bezstronny lekarz nie może zaprzeczyć, że chorzy, u których cierpienia reumatyczne opierały się wszelkim środkom przez lata całe, po jednorazowej, lub kilkakrotnie powtórzonej kuracyi: w Akwisgranie, Warm-brunn, Cieplicach, Wiesbaden, Baden, Rheme, Wildbadzie lub Pf&fFers zupełnie
* 7#