page0115

IMIONA

M. Karpiuk, zajmując się szczególnie imionami apostołów i ewangelistów. Również inni badacze zwracali uwagę na tego rodzaju pośrednictwo, omawiając między innymi imiona typu Bartłomiej, Maciej (M. Karpiuk, S. Urbańczyk), Jerzy (J. Birkenmajer), Łuka, Paweł, Wawrzyniec (M. Karpiuk), Szczepan (T. Okińczyc-Smólka). Starsze wpływy języka niemieckiego (może również przez medium czeskie) zdradzają np. imiona z substytucją łacińskiego s przez sz, np. Szymon < Simon, oraz z zastępstwem lac. s przez ż, np. Ambroży, Elżbieta. Do młodszej warstwy zapożyczeń z niemieckiego należy zastępstwo łac. s przez z, np. Anzelm, Zygmunt, Zofia. Późniejsze są zapożyczenia wprost z łaciny, np. formy Łukasz, Stefan, Mateusz. W średniowiecznych dokumentach z wschodnich terenów Rzeczypospolitej spotykamy liczne imiona chrześcijańskie przejęte z greki przez język staro-cerkiewno-słowiariski z naleciałościami żywych języków wschodniosłowiariskich, np. Wasyl 'Bazyli', Dymitr 'Demetriusz',    Czuryło II Kuryło 'Cyryl'.

W Polsce średniowiecznej językiem liturgicznym i kancelaryjnym była łacina. W łacińskich tekstach imiona chrześcijańskie występowały przeważnie w postaci łacińskiej, rzadko pojawiały się oznaki przyswojenia. Dopiero w pisanych po polsku zapiskach sądowych z XIV i XV w. występują częściej spolonizowane formy imion. Mimo późnych poświadczeń forma wielu najbardziej popularnych imion, do dziś używanych, wskazuje na ich wczesne zapożyczenie. Np. przed w. XII musiały zostać zapożyczone imiona objęte procesem przegłosu polskiego, jak Piotr : Petrus, przed w. XIII objęte zmianą fi, di, ri > ci, dzi, fi, np. Marcin : Martinus, Idzi : Egidius, Krzysztof: Christoforus. W imionach później zapożyczonych połączenia głosek fi, di, ri przechodziły w ty, dy, ry, np. Walenty, Benedykt, Henryk.

Ważnym momentem w procesie przyswajania obcych imion jest ich włączenie do polskiej odmiany wyrazów. Mogą temu towarzyszyć zmiany morfonologiczne, takie jak ucięcia, palatalizacja i inne przekształcenia substytucyjne w morfemach końcowych, np. Dominik : Dominicus, stantyn II Konstanty: Constantinus, Ambroż II Ambroży : Ambrosius, Mikołaj : Nicolaus, Michał: *Michajel: Michael itd. Najliczniejsze z zapożyczonych imion męskich odmieniają się jak rzeczowniki twardotematowe, np. Adam, Jan, Jakub, znaczna ich liczba — jak rzeczowniki z miękkim wygłosem tematu, np. Bartłomiej, Daniel, i funkcjonalnie miękkim: Łukasz, nieliczne mają zakończenie -a, jak Barnaba, oraz zakończenie -o: Bruno, Otto. Największą innowacją fleksyjną w imionach zapożyczonych jest odmiana przymiotnikowa typu Aleksy, Aleksego, która objęła zapożyczenia

111