page0105

IMIONA

nych nazwisk), w staropolskich imionach dwuczłonowych wystąpiło 150 odrębnych rdzeni leksykalnych tworzących 172 formy pierwszego i 70 form drugiego członu. Większość z nich odnajdujemy w tej samej funkcji w innych językach słowiańskich, co pozwala odnosić je do wspólnego dziedzictwa prasłowiańskiego. W funkcji członow imiennych wystąpiły kategorie morfologiczne odziedziczone z antroponimii praindo-europejskiej oraz kategorie powstałe w wyniku ich przekształceń na gruncie prasłowiańskim, są też spotykane elementy wprowadzone później pod wpływem irańskiej grupy języków indoeuropejskich oraz w wyniku samodzielnego rozwoju tej gałęzi antroponimii na gruncie prasłowiańskim i polskim (Milewski 1969).

Do dziedzictwa praindoeuropejskiego należy produktywna kategoria tematów nominalnych na *-o w członie pierwszym: rzeczownikowych, np. Gniewomir, lub przymiotnikowych, np. Drogomyśl, która na gruncie słowiańskim rozszerzyła zakres użycia na inne tematy nominalne, np. Niegostaw (: psł. *nega 'rozkosz', dawny temat na -a), Wirzchosław (: psł. *vbrchb 'szczyt, wierzch', dawny temat na Liczne staropolskie imiona z elementem nieodmiennym w członie początkowym należą w części do archaizmów praindoeuropejskich, jak np. Smit czy Przestaw (Milewski 1969), w większości są przypuszczalnie formacjami młodszymi, utworzonymi na gruncie prasłowiańskim, prapolskim czy nawet w staropolszczyz-nie w wyniku derywacji paradygmatycznej z wyrażeń przyimkowych, np. Bi(e)zdar :bez daru, Zabrat: za brata, lub z czasowników przedrostkowych, np. Nieustęp : nie ustąpić, Rozniat : rozniecić itp. Tę młodszą warstwę skłonni są niektórzy badacze zaliczać do jednoczłonowych imion odape-latywnych (Cieślikowa 1990). Imiona z przeczeniem typu Nielub, określane przez niektórych uczonych jako dwuczłonowe, przez innych jako nieprawidłowe złożenia (R. Trautmann), mogą też być interpretowane jako derywaty od imion podstawowych o treści pozytywnej, np. Nielub : Lubomir, utworzone w celach magicznych, dla ukrycia metodą zaprzeczenia właściwego imienia, a z nim osobowości jego nosiciela, przed złymi demonami. Dość liczne staropolskie imiona z formą pierwiastkową (rdzenną) poprzedzoną wyrazem nieodmiennym w członie pierwszym, obecne też w innych językach słowiańskich, przypisuje się wpływowi antroponimii irańskiej na słowiańską. Są to imiona typu Zbroslaw, gniew, Naczęwoj, Niedamir, Zdziebor, Objęstaw, Nieznamir z pierwiastkami -bro, -by, -czę, -da, -dzie, -ję, -zna poprzedzonymi przyimkami lub przeczeniem. Nieliczne samodzielne formy pierwiastkowe w członie pierwszym, np. Brostaw, Bygost, Dziebor, mogą nie być pierwotne, lecz powstałe

101