107
wiedzę, t. j. łączy pojedyncze wiadomości w jednolitą całość.
c) Nadto prawie zawsze w życiu trzeba się niem posługiwać, podczas gdy dosłowne uczenie się na pamięć później coraz więcej ustępuje.
a) Musi ono być kształcone w ciągu całej nauki. To, co dziecko ogląda, czyta, słyszy, powinno się wbić w jego umysł. Dlatego wychowawca niech się wystrzega przedewszystkiem owej pou ierzchowności, która żadnego trwałego wrażenia nie wywiera. Niech powoli naprzód postępuje, zwróci uwagę dzieci zapomocą pytań i t. p. na pojedyncze części przedmiotu i nie spocznie, dopóki to, co utkwiło w pamięci, nie okaże się skry-stalizowanem w dokładnej formie języka (mowy). Wyrażenie jest próbą tego, czy wrażenie udało się, czy też nie.
b) Matęryał przeznaczony do wyuczenia się, musi więc być w szkole dobrze przygotowany przez należyte i do dzieci zastosowane objaśnienia tak co do języka jak i logiki, aż go ich rozum pojmie.
c) Może tu nauczyciel podobnymi środkami pomocniczymi się posługiwać jak przy dosłownem uczeniu, się na pamięć. Czasami jest dobrze, kazać je samym uczniom sporządzać, n. p. szkice map, poglądy albo tabele i t. d.
d) Przy odpowiadaniu niech dziecko wyraża się o ile możności swojemi słowami; to jest najlepszym dowodem zrozumienia rzeczy. Nadto nalegać na zwięzłe opowiadanie w krótkich zdaniach, a niedopuszczać posługiwania się wszelkiemi zbędnemi i nielogicznemi słówkami.
e) Tu także powtarza się często to, czego się już uczyło i zużytkowuje się ustnie i pisemnie.
0. Mnemotechnika, która wyszukuje sztuczne środki pomocnicze do trwałego przechowania rzeczy w pamięci, nie jest w ogóle do polecenia; jednakowoż w ciągu nauki można niejedno ułatwienie zastosować; nauczyciel niech ich tam użyje, gdzie okazują się łatwe i naturalne, a dla dzieci przystępne.
b) Kształcenie fantazyi.
Fantazya jest tą władzą duszy, która zebrane wyobrażenia przekształca i nowe z nich tworzy. Działa ona rozmaicie;