page0124

Owady: Prasiatnice (Gryzki). Szczeciogonki. 89

odwłoku, barwy żółtawo-brunatnej u samicy, niebieskiej u samca. Pospolita.

2 Rodzina. Jętkowate (Epheme-ridae).

Nieduże, o ciele smuklem, wątłem i mięk-kiem; rożki krótkie; narządy pyszczkowe zmarniałe; skrzydła przednie 3-kątne, większe od tylnych; przednie nogi bardzo długie; odwłok z 2 — 3 szczecinkami na końcu. Porosłe żyją bardzo krótko (kilka do 24 godzin), nie jedzą wcale; roją się nieraz w olbrzymich ilościach w ciepłe letnie wieczory i giną zaraz po złożeniu jajek. Larwy (iig. 12b) płaskie, z dużą głową o mocnem, gryzącem uzbrojeniu pyszczka, z 6 — 7 parami skrzelotchawek po bokach odwłoka i z 3 szczecinkami na jego końcu; drapieżne; rozwój ich trwa 2—3 lat.

Tab. 27 fig. 12. Jętka jednodniówka (Ephemera yulgata), mała (dł. 16 mm, siąg do 36 mm), z 3 szczecinkami. Pospolita w lecie; nieraz bardzo wielkiemi rojami; używa się ich na przynętę dla ryb.

2 Podrząd. Gryzki (Corrodentia).

Skrzydła skąpo użyłkowane; dorosłe i larwy — lądowe.

3 Rodzina. Bielcowate cz. Termity (Termitidae).

0 skrzydłach wątłych i potężnych żu-waczkach. Żyją towarzysko na wzór mrówek w gniazdach w drzewie, albo też w umyślnie budowanych kopcach z gliny. W gniazdach oprócz skrzydlatych samców i samic (królowych), a także bezskrzydłych robotnic, znajdują się jeszcze żołnierze (tab. 27 iig. 13d) z dużą głową i ogrom-nemi żuwaczkami. Królowej po stracie skrzydeł i powrocie do gniazda odwłok nabrzmiewa do olbrzymich rozmiarów (iig. 13a). Termity wychodzą towarzysko na żer w nocy; karmią się suchemi roślin-nemi częściami i gryzą w^rszystko, co nie jest z kamienia lub metalu. Postawszy się do mieszkań, zrządzają ogromne szkody w sprzętach drewnianych, ścianach, ubraniach, zapasach żywności i t. p. Właściwe są głównie streiie gorącej, zwłaszcza Air. i Amer.; w Eur. płd. znajduje się tylko 3 gatunki z ogólnej liczby 90; u nas niema żadnego.

Tab. 27 fig. 13. Bielec cz. termit bitny (Termes fatalis s. bellicosus), mały (dł. do 16 mm). Mieszka w Afr. zwr. i wznosi kopce o kilku śpiczastych wierzchołkach, mające do 5 m wysokości, a 15—20 m w obwodzie; są one tak mocne, że opierają się najpewniejszym deszczom, a rozbijać je trzeba oskardami.

10 Rząd. Szczeciogonki (Thysaimra).

Drobniutkie owady, bezskrzydłe, pokryte włoskami lub łuskami; narządy pyszczkowe gryzące, często zmarniałe; rożki nitkowate; zamiast oczu siatkowatych przyoczka zebrane po kilka razem; odwłok zakończony przysadkami. Rozwój bez przeobrażeń.

Tab. 27 fig. 14. Rybik cukrowy

(Lepisma saccharina), mały (dł. 8 mm),

o ciele wydłużonem, wypukłem, pokryłem srebrzyście połyskującemi łuskami; długie rożki i 3 szczecinki na końcu odwłoka. Pospolity w domach po ciemnych i wilgotnych kątach; nocny, biega szybko; ogryza cukier, pieczywo, papier, skórę, wełnę i t. p., ale zwykle szkód większych nie zrządza.