page0126

116

który rościł sobie pretensyę do przenikania wszyv stkich tajemnic świata. Szydził z Hallera, który mówił, że umysł stworzony nie może przeniknąć-tajemnic przyrody ; ale teraz, kiedy go pytamy, jak i dlaczego, odpowiada: Tak jest. Nie rozumiem, ale wierzę i wierzę na ślepo. Chociaż spóźniona, miłą jest ta pokora^ul).

Ta sprzeczność i niemożliwość wykazuje się również w tłumaczeniu woli ludzkiej przez materyalizm. Jak myśl, tak i wolę materyaliści uważają za organiczny produkt mózgu. Wola u nich nie jest władzą tkwiącą w wyższym, różnym od ciała psychicznym pierwiastku, lecz jest czysto organiczną funkcyą mózgu, wywołaną wrażeniami zmysłowemi, działającemi na mózg. Ruch ów oddziaływa przez nerwy na muszkuły i tym sposobem powstaje wszelkie poruszenie cielesne. Rozumie się, że o wolność woli mowy tu być nie może.

Organizm działa podług pewnych praw, ponad które wznieść się nie może; te prawa z nia-pokalaną siłą konieczności kierują wszystkiemi czynnościami człowieka. Fizyczne przyczyny, działające na mózg i wywołujące wolę i odpowiednie jej działanie, w śmiadomości ludzkiej występują, jako pobudki. Silniejsze pobudki skłaniają zawsze człowieka do działania; to co nazywamy, wolną wolą, jest podług materyalistów tylko rezultatem pobudek silniejszych.

^J) Appologie des Cbristenthums I. r. VI.

http://rcin.org.pl