page0141

137

w Toskanii po 13 metrach w głąb ziemi, w studni artezyjskiej w Neuffen w Wirtembergii tylko po 10 5 m., natomiast na półwyspie Keweenaw nad Jeziorem Górnem w Ameryce północnej zwiększa się ciepłota o 1° C dopiero po 122-8 metr. Różnice owe co do wysokości stopnia geotermicznego zależą od rozmaitych czynników, np. od zdolności przewodzenia ciepła przez skały, od blizkości wulkanów, od nagromadzenia radu, i substancyi' promieniotwórczych w okolicach badanych. Mo-żnaby tedy oznaczyć stopień geotermiczny przeciętnie na 35 metrów ^x). Choćby nawet stopień geotermiczny miał być różny dla różnych warstw ziemi, niemniej atoli pewną jest rzeczą, iż temperatura rzeczywiście staje się wyższą, im dalej posuwamy się w głąb ziemi. Z tego zaś faktu wynika, że ziemia mogła niegdyś znajdować się w stanie płynno-ognistym, a skorupa tworzyła się przez oziębianie się masy ziemi postępujące od zewnątrz.

W końcu dla poparcia pierwotnego stanu płynno-ognistego możnaby się powołać na znane nam już stadya rozwoju ciał niebieskich. Nic bowuem nie przemawia za tern, jakoby ziemia miała w tym względzie stanowić jakiś wyjątek.

§ 22. Stan obecny wnętrza ziemi.

Pomijając tradycye ludów starożytnych, spotykamy się z tą myślą, że w środku ziemi znajduje się jądro ogniste, okryte cienką skorupą materyi stałej, w pismach Pytagorejczyków; niemniej Platon -wspomina w swym Fedonie (113 A. B.) o istnieniu periflegetonu w środku ziemi. Potwierdzenie takiego przekonania -widziano w istnieniu źródeł gorących oraz w^rulkanów, których kratery poczytywano za rodzaj wentylatorów lub klap bezpieczeństwa, przez które lawy wewnętrzne mogą wydobywać się na powierzchnię skorupy ziemskiej, zapobiegając w ten sposób rozsadzeniu samej ziemi przez nagromadzenie w jej wnętrzu ilości zanadto wielkiej mas roztopionych. Na swe czasy bardzo uczony O. Atanazy Kircher²) T. J. nie tylko wy-

*) Por. Walery Łoziński: Ziemia i jej budowa. Lwów 1907, str. 35. *) Por. Athan. Kircher S. J. Mundus subterraneus. Amstelodami 1665 c. X p. 179—184.

http://rcin.org.pl