page0142

132

i wszelka nauka przyrody używa metody bardziej okólnej niż psychologia. Ta ostatnia, badając stany świadomości, które jedynie znane są bezpośrednio, chwyta rzeczywistość samą, rzeczywistość bezwzględną. »Jest więcej absolutnej rzeczywistości, ma odwagę pisać Rabier, w prostem odczuciu bólu, jakiego doznaje człowiek a nawet zwierzę gdy się je uderzy, niż we wszystkich teoryach fizyki; bo po za temi teoryami można zapytać, czem są rzeczy. Ale nonsensem byłoby pytanie, czy po za naszym świadomym bólem jest jeszcze ból inny, różny od tego bólu« ^ł).

Wybaczmy psychologom ten mały, tak powszechny grzeszek: przecenianie wartości nauki, którą uprawiają. Ale tu doprawdy nieco przebrała się miara; żaden uczony nie zgodzi się na to, by postrzeżenie i wyobrażenie jakiegoś ciała, takie, jakie powstać może w umyśle takiego Berthelota, jako absolutne poznanie, niższem było od bólu jakiego doznaje ślimak, gdy zdepce go się stopą. Nikt, prócz metafizyków, nie przyzna, że psychologia jest nauką ściślejszą i pewniejszą, niż fizyka lub chemia.

Kryteryum. jakiego dostarcza rozwój nauk, dowodziłoby wręcz przeciwnie. Obserwacye psychologiczne są zawsze trochę mgliste. Zjawiska psychologiczne mimo usiłowań Fechnera i jego szkoły nie dają się jeszcze mierzyć z taką ścisłością i dokładnością, jak rzeczywistość dotykalna. Prawdę

^J) E. Rabier. Leęons de Philosophie, Psychologie, str. 33.

http://rcin.org.pl