page0173

165

Ściśliwość — Scot

np. uderzając młotkiem w metal lab drzewo, dostrzegamy na powierzchni tych ciał zagłębiania, dowodzące ich ściśliwości. Ściśliwość gazów i pary jest nader widoczna i podlega szczególnemu prawu znanemu pod nazwiskiem prawa Mariotte’a. Własność ta gazów w połączeniu z ich sprężystością znajduje rozliczne zastosowania. Najmniej widoczną jest ściśliwość wpłynach i przez długi czas utrzymywano, że woda będąc ściskana, nie zmniejsza swojej objętości. Do utrzymywania się tego mniemania przyczyniło się słynne doświadczenie wykonane w akademii del Cimento, według którego z kulki złotej dokładnie wodą wypełnionej, poddanej tak mocnemu ciśnieniu że się nieco przypłaszczyła, taż woda sączyła się przez pory, w ściankach kulki znajdujące się. Doświadczenie to jednak nie może służyć na dowód, gdyż niepodano w niem grubości ścianek ani objętości przed i po spłaszczeniu i ten tylko z niego da się wyprowadzić wniosek, że złoto będąc sprowadzone do grubości, jaką ścianki owej kulki przedstawiały, w-odę przez siebie przepuszcza. Obecnie ściśliwość płynów nie ulega wątpliwości i przekonano się, że woda pod ciśnieniem jednej atmosfery zmniejsza objętość sw oją o ⁴⁵/₁₀₀ooo objętości początkowej.

Ścisłe nauki, są te nauki, w których się nie poprzestaje na wy prowadzeniu odpowiedzi przybliżonych lub prawdopodobnych na pytania nastręczające się, lecz dąży się do zdobycia w^rartości dokładnych i wiadomości pewnych najzupełniej dowiedzionych. Taką dokładność tam tylko daje się osiągnąć, gdzie przedmiot poznawany zostaje w związku z stosunkami wielkości i z tej przyczyny tylko nauki, w których matematyka może znaleść zastosowanie, jak np. mechanika, fizyka, astronomija, nazywają naukami ścisłemi.

SCOt Erigena (Jan}. Historyja Wieków Średnich niewielu przedstawia ludzi równie sławnych jak Erigena, a których życie tak mało jest znane. Niewiadomo kiedy i gdzie umarł. Urodził się najpodobniej w księztwie Wallii, które niekiedy nazywano także Szkocyją. Znajdował się na dworze Karola Łysego cesarza, koło r. 850. Znajomość języka greckiego, wzbudza domniemanie że Scot odbywał podróż do Grecyi. Brał czynny udział w wielkich sporach teologicznych prowadzonych we Francyi, jako to przeciw Gottschalkow i o predestynacyi i napisał księgę De dwina Praedestinatione, którą koncylija w Valence i Langres (r. 859), uznały za szkodliwą. Tłomaczył dzieła Dyo-nizyjusza Areopagity (drukowane w Kolonii r. 1530). Umarł w Anglii przed rokiem 877. Erigena wsławił się jako niepospolity pisarz teologiczno-filozoficzny. Główne jego dzieło de Dwisione natnrae, (Oxford, r. 1681, Munster, wydanie Schliifera r. 1838), wykłada systematycznie i filozoficznie prawdy wiary chrześcijańskiej; zarzucano temu dziełu dążność panteistyczną, co raczej wynikało z niedokładnego zrozumienia Erigeny. Hjort wydał w Kopenhadze roku 1823 dzieło: Scot Jan Erigena, albo o początku filozofii chrześcijańskiej i jej powołaniu; de Johanne Seoto Erigena commentatio (Bonn, roku 1815).

SCOt DlIIlS (Jon), najsubtelniejszy z myślicieli pomiędzy scholastykami, urodził się w miasteczku Dunston albo Duns, w hrabstwie Northumberland, koło r. 1266. Wstąpił do zakonu franciszkanów, uczył się w Oxford, a gdy nauczyciel jego Wilhelm Ware powołany był do Paryża, powierzono jego katedrę teologii Scotowi, który licząc tylko lat 23 wieku, taką zyskał wziętość że liczba jego uczniów, od 3,000 wzrosła jak powiadają do 30.000. Główne dzieło Komentarze na Sentencyje ułożył koło r. 1301. W obecności legata papie-zkiego, miał udział w Paryżu w sporze zakonu ś. Franciszka z Dominikanami co do Niepokalanego Poczęcia i wtedy otrzymał nazw^ranie Doctor sabtilis. Scot