page0198

194

potencyalnej; energia zaś potencyalna ze swej strony może tylko spowodować ruch, zachować równowagę, wykonać ciśnienie albo przyciąganie. . . Fenomena umysłowe, odbywające się w mózgu obok, albo po za zmianami materyalnemi, jakie w nim zachodzą, nie mają, według naszego rozumienia, wystarczającej przyczyny. Zjawiska te pozostają po za prawem przyczynowości i to wystarcza, by je uczynić niepojętemi. . . Mimo wszelkich odkryć nauki, ludzkość nie uczyniła więcej istotnego postępu w wytłómaczeniu czynności umysłowej zapo-mocą warunków materyalnych, niż w wytłómaczeniu siły i ma-teryi. To się jej nigdy nie uda^a.

Sławny angielski fizyk Tyndall, niemniej dobitnie się wyraża '): „Niemożliwą jest rzeczą pojąć przejście z fizyki mózgu do odpowiednego faktu świadomości wewnętrznej wrażeń, myśli, w^rzruszeń. Nawet choćby nam przyznano, że oznaczona myśl i oznaczona czynność dokonująca się w mózgu, są równoczesnymi faktami, to jeszcze nie mielibyśmy organu umysłowego, nawet zaczątku organu umysłowego. . . I choćby nasze umysły i zmysły były dostatecznie rozwinięte, spotęgowane i oświecone tak, iżbyśmy widzieli i czuli ostatnie drobiny mózgu, choćbyśmy mogli podpatrywać ich ruchy, choćbyśmy mieli świadomość stanów odpowiednich myśli i czucia, bylibyśmy jeszcze również daleko od rozwiązania pytania, jak przedtem, pytania: w jaki sposób czynności fizyczne są związane z faktem samowiedzy? Przepaść między tymi dwoma rodzajami zjawisk nigdy się nie da przejść^u.

Wreszcie znany ze swych prac fizyolog angielski, Ferrier, wyznaje niemożność zlania materyi z duchem ²): „W jaki sposób się to dzieje, że zmiany molekularne w komórkach mózgowych równocześnie się odbywają z modyfikacyami świadomości? W jaki sposób np. wibracye świetlne, padające na

*) Discours a Norwich w „Les Mondes“ t. XVIII, str. 96.

^ł) Ferrier: „Fonctions du cerveau“, tłom. francuskie z r. 1878, str. 410.

http://rcin.org.pl