page0143

133

mówiąc, psycholog, który zachwala wyższość swej metody a wykazuje tylko rezultaty niższe staje w sprzeczności nieco śmiesznej; zasługiwałby na to, by porównać go z owemi spirytystami, którzy utrzymują, że zdolni są wywoływać dusze znakomitych zmarłych, a zbierają tylko śmiesznostki.

W gruncie rzeczy, poprzednie rozumowania metafizyków zawierają, zdaje mi się, ważną omyłkę. Omyłka ta zasadza się na przypuszczeniu, że nauki przyrody badają rzeczywistość ukrytą pod wrażeniem i posługują się niem tylko jako znakiem pozwalającym iść od przyczyny do skutku. Jest to zupełnie błędne. Nauki przyrody ograniczone są wrażeniem, to prawda, ale nie wychodzą z niego, wszystko na samem tylko wrażeniu budują, a przyczyna tego bardzo prosta; tylko to bowiem znają. Psychologowi-metafizykowi, który upominałby się o wrażenie jako o jemu przynależne dobro i mówił: »Ależ wrażenie to stan mej świadomości, ono jest moje, jest mną«, fizyk ma prawo odpowiedzieć. »Przepraszam! to wrażenie — to przedmiot zewnętrzny który badam ; to mój słup rtęci, to moja sprężyna, to mój osad, moja ameba; te przedmioty obejmuję bezpośrednio i innych nie chcę wcale«.

Psychologia znajduje się zupełnie na tej samej stopie jak inne nauki, w miarę, jak bada wrażenia, które za właściwe sobie uważa. Powiedziałem już, że właściwe wrażenia psychologii reprezentowane są tylko przez wrażenia wzruszeniowe, wywołane zaburzeniami narządów życia organicznego.

http://rcin.org.pl