page0199

195

bie magnesowej, nie wpłynęła ta wiadomość w niczem na rozwój teoryi magnetyzmu. Della Porta wiedział i to nawet, że »przy-jazne« (różnoimienne) bieguny się przyciągają, a »nieprzyjazne« (równoimienne) się odpychają; ale jego książka, obok cennych uwag, zawiera także mnóstwo niedorzeczności, np. twierdzi on, że zapomocą magnesu można się dowiedzieć o wierności żon itp. Dopiero lekarz przyboczny królowej Elżbiety angielskiej William Gilbert (-f-1603) wprowadził naukę o magnetyzmie na lepsze tory^x) przez to, że zauważył, iż nie tylko bursztyn, ale i inne ciała po natarciu posiadają »siłę bursztynową« (2X7)xxpov = bursztyn), a przez to dał pobudkę do wyszukiwania takich ciał. Niemniej ważne jest jego spostrzeżenie, iż niektóre ciała, jak szkło, żywica, kryształ górski, dyament itp. przyciągały po natarciu długą igłę metalową, którą się Gilbert przy tych doświadczeniach posługiwał, a natomiast kości, drzewo, marmur i inne odpychały ową igłę; zrobił on i to spostrzeżenie, że przyciąganie ciał znika, gdy powietrze jest wilgotne, co się iednak nie dzieje z ciałami namagnesowanemu Wiedział on tedy, że w wielu ciałach zawiera się inna od magnetyzmu »siła elektryczna«.

Nie mało zasług około dalszego rozwoju elektryczności*) zyskał sobie burmistrz Magdeburga Otto von Guericke (1602— 1686)³), który zauważył, że »siła elektryczna« przenosić się daje po sznurach wilgotnych, a nadto on pierwszy wymyślił maszynę elektryczną, do której użył wielkiej kuli siarczanej, i przy jej pomocy przekonał się, że »siła elektryczna« nie tylko przyciąga, ale także i odpycha pewne ciała Stephen Gray (-f-1736) potwierdził spostrzeżenia Guerickego, a nadto wykazał, że elektryczność rozchodzi się natychmiastowo przez pewne ciała. Dufay (-j- 1739) rozróżnił dwojaką elektryczność: żywiczną i szklaną, a w ślad za tern ulepszano maszyny elektryczne i gromadzono fakta z tej dziedziny zjawisk. W celu zaś ich wyjaśnienia Can-ton przyjął istnienie »atmosfery elektrycznej«; zauważył on bo-

‘) Por, jego: De magnete magncticisąue corporibus et de magno ma-gnete tellure Physiologia nova. London 1600.

^s) Wyraz: elektryczność na oznaczenie pewnej grupy zjawisk wprowadzono dopiero w początkach XVIII w. Por. John Mu nr o: The story of electricity. London 1898, str. 52 nastp.

^s) Guericke: Experiraenta nova, ut vocantur, Magdeburgica de va-cuo spatio. Amstelodami 1672.

http://rcin.org.pl

13*