page0210

200

głych wieków i czasy obecne. Czyż nie widzieliśmy i nie patrzymy dziś wśród największej cy-wilizacyi na ludzi bez Boga, bez wiary i sumienia, bez prawa, bez ogniska domowego, bez uczuć, — których oko dzikie zdaje się zagrażać wszystkiemu, co dobre, co wielkie, co szlachetne; — ludzi, których brudne ręce są gotowe na wszelkie zbrodnie ?

Wszystkiego spodziewają się od społecznego przewrotu; mężobójstwo rozwesela ich serce, zniszczenie arcydzieł sztuki nieludzką sprawia im radość; — lak było podcza „wielkiej rewolucyi“ francuskiej i podczas komuny paryskiej; — a jednak ludzie ci wyszli z łona cywilizowanych narodów. Gdyby jakaś katastrofa zagnała podobnych łudzi do bezludnych lasów, nuże staliby się oni gorszymi od najdzikszych.

Człowiek nie jest, ani może być ostatnim kresem nieprzerwanej ewolucyi; różni się bowiem istotnie i zasadniczo od wszelkich zwierząt duchowemi swojemi władzami: rozumem i wolą, duszą swoją niezłożoną, duchową, odpowiedzialną, nieśmiertelną. Jest to pewnik filozofii racyo-nalny i pewnik wiary, któremu żaden inny pewnik nauki doświadczalnej nie zaprzeczy.

* *

*

ⁱ) W Encyklice „o wolności ludzkiej“ (20 czerwca 1888) Leon XIII na nowo stwierdza te zisidnicze prawdy. Człowiek z natury swej ró-

http://rcin.org.pl