— 215 —
Największa i najtrwalsza silą rodzaju niewieściego polega w jego religijno-moralnym zmyśle. Fenelon w tym względzie wyraża się: »Rozumna, skrzętna i religijna niewiasta jest duszą całego domu; ona kieruje porządkiem co do doczesności i wieczności. Świat nie jest jakąś marą, lecz sumą wszystkich rodzin. A któżby potrafił prowadzić je z większą troskliwością i miłością do umoralnienia jak niewiasta, osobliwie jeżeliby jej wrodzone zdolności były wyćwiczone przez staranne wychowanie w uwadze na małe rzeczy, w zapobiegliwości, w miłej i zajmującej konwerzacyi?« »Wykształcona, bogobojna
niewiasta albo dziewica, chociażby jej zbywało na zewnętrznych wdziękach, wywiera zwycięską moc na serca. Nawet lekkomyślny szyderca ich płci, czuje się zmuszonym oddać im należną cześć, gdy zwróci uwagę na ich nieskalaną i błogą działalność. W ich obecności milknie czcza gadanina, bezczelny staje się skromnym, a lekkoduch ostrożnym. A tak panuje ona w swoim zakresie, gdy dobrowolnie jest usłużną.
ł
Wiek wywiera bardzo wielki wpływ tak na cielesny jak i na duchowy rozwój człowieka, przeto wychowawca musi ustawicznie zwracać nań uwagę. Musi znać fizyczny i psychiczny przebieg rozwoju dziecka na rozmaitych stopniach wieku młodzieńczego, ażeby mógł odpowiednio do natury działać. Wiek młodocianny można podzielić na trzy okresy: a) wiek dziecięcy (1. — 7. roku życia), b) wiek chłopięcy i dziewczęcy (7. 15. roku życia) i c) wiek młodzieńczy i dziewiczy (16. 25. roku życia).
a) Wiek dziecięcy.
Ten rozpada się na dwa peryody, w których obudzenie się samowiedzy, a przez to rozsądku mniej więcej w drugim roku życia się wyróżnia. Pierwszy peryod jest szczególniej czasem cielesnego rozwoju, w drugim ciało i duch kroczą ręka w rękę.
a) Na wstępie do życia są cielesne organa jeszcze słabe i nierozwinięte, kości nie mogą im jeszcze dać żadnego silnego oparcia, gdyż są jeszcze chrząstkowate i gibkie,..jedna-