page0241

237

kierunku czyli dynamizmu umiarkowanego był Newton; przedstawicielem zaś dynamizmu przesadnego był Leibniz.

Newton nie mógł wyrozumieć istoty wzajemnego przyciągania się ciał li tylko w świetle mechaniki. »Siła ta (ciążenia). powiada on, powstaje z działania pewnego czynnika, który przenika do wnętrza słońca i planet nie tracąc przez to na skuteczności swojej. Nie jest on wywierany, jak czynniki mechaniczne, w stosunku do powierzchni cząstek, na które działa, lecz jest proporcyalny do ilości materyi (masy); działanie jego rozciąga się jednakowo we wszystkich kierunkach, słabnąc zawsze w stosunku kwadratów odległości«^J). Mniemał tedy Newton, że należy do materyi przyjąć jakąś siłę niemateryalną jako źródło działalności ciał. Sam Newton dość był wstrzemięźliwy we wypowiedzeniu swej myśli²), a tylko w liście do Bentley’a³) zdradził się, że siłę ową grawitacyi pojmuje jako niemateryalną. Tej rezerwy nie posiadał Ciarkę, który wydał na nowo podręcznik Rohaulta (Physica), używany w szkołach, i gdzie się tylko dało zaopatrzył go w uwagi w duchu poglądów Newtona. Na str. 572 tegoż podręcznika oświadcza Ciarkę, że przyciągania ciał nie można pojmować jako skutku actionis in distans, ani też jako skutku ruchu ciał w myśl teoryi kinetycznej, wobec czego pozostaje jedna tylko możliwość, mianowicie, że cała materya jest przenikniona siłą niemateryalną, która porusza mat.eryę według praw nieodmiennych.

Taki pogląd na naturę zjawisk dostrzegalnych, oparty o dogmat istnienia atomów jednorodnych, a poniekąd i sztywnych, był przyjmowany przez wielu uczonych. Antropomorfi-zowano siły, i przyjmowano ich ilości coraz większe w miarę różnic, odkrywanych wśród zjawisk przyrody. Spowodowało to nawet reakcyę pewną, objawiającą się w ten sposób, iż różne siły próbowano sprowadzić do jednej siły zasadniczej, za którą

i) Przytocz, przez Dra Wlad. Natansona: Wstęp do fizyki teoretycznej. Warszawa 1890, str 102.

*) Por Newton: Opera IV, st. 438: »Gravity must be caused by an agent acting constantily according to certain laws; but whether this be materiał or immaterial. I have left to the consideration of my readers*.

³) Letter to Dr Bentley. I. 10 Deeembr. 1692. Opera IV, str. 429. Podług Kurd Lasswitza: Geschichte der Atomistik, t. II, str. 577.

http://rcin.org.pl