page0282

NAZWY GEOGRAFICZNE — TOPONIMIA

OBCE NAZWY WODNE NA TERENIE POLSKI

W obecnym zasobie nazw wodnych Polski jest wiele takich, które genetycznie związane są z językami niesłowiańskimi. Do tych nazw genetycznie obcych należą przede wszystkim nazwy pochodzenia niemieckiego i staropruskiego.

Nazwy pochodzenia niemieckiego znajdują się głównie w Polsce zachodniej i północnej, na obszarach niegdyś zasiedlonych przez ludność niemiecką. Oczywiście przed II wojną światową, gdy tereny te leżały w obrębie państwa niemieckiego, tych nazw było znacznie więcej niż obecnie i do tej pory istnieją w źródłach historycznych, wykazach z XIX i XX w. oraz na mapach z tego okresu.

Po r. 1945 większość nazw niemieckich, w tym także nazw obiektów wodnych, została urzędowo spolonizowana. (Por. też rozdział Nazewnictwo obszarów pogranicznych. Pogranicze zachodnie.)

W dawniejszych opracowaniach hydronimicznych sporo uwagi poświęcano nazwom wodnym podejrzanym o pochodzenie germańskie. Byłyby to nazwy bardzo stare, przeniesione na tereny późniejszej Polski przez plemiona germańskie, w tym zwłaszcza gockie. Sądzono, że pozostałościami po dawnych plemionach germańskich są takie nazwy wodne, jak Pełtew (przyjmowano, że od germańskiego *fulpo, por. niemiecką nazwę wodną Fulda), Tanew, Skrwa, nazwy na -bok (może od germańskiego *bok, por. niem. ap. Bach 'potok'). Po długotrwałych dyskusjach okazało się, że te stare nazwy, jak sądzono, pochodzenia germańskiego, mają tak zagadkową strukturę językową, że można je w różnorodny sposób interpretować. Niektóre z nich, np. Tanew, mogą być objaśnione jako nazwy genetycznie słowiańskie, inne mają tak archaiczną strukturę, np. Pełtew, że mogą być zaliczone do warstwy staroindoeuropejskiej, gdyż można wskazać w innych rodzinach językowych analogicznie zbudowane nazwy wodne. Są też takie nazwy wodne, których na obecnym etapie rozwoju badań hydronimicznych nie można w sposób zadowalający objaśnić. Muszą być zaliczone do grupy nazw o niejasnej strukturze językowej, czyli równie dobrze mogą być pochodzenia germańskiego, jak też słowiańskiego. Na podstawie dotychczasowych badań nie można udowodnić tezy, że na terenie obecnej Polski istnieją nazwy wodne genetycznie germańskie, to znaczy powstałe (przyniesione) przed rozwojem późniejszego osadnictwa niemieckiego na terenach położonych na wschód od Odry. Istnieją natomiast nazwy wodne staroeuropejskie (indoeuro-

278