page0264

NAZWY GEOGRAFICZNE — TOPONIMIA

pól, lasów, dołów, dolin, dróg, ścieżek, potoków), do nazw miejscowych (miejsc zamieszkanych: osad, wsi, przysiółków). Inspiracją było tu przekonanie, że wszystkie nazwy górskie, zachowujące zwykle — najstarsze i nowsze — ślady językowe dawnych wędrówek narodów i plemion oraz procesów osadniczych, są niezwykle cennym świadectwem przeszłości etniczno-językowej badanego obszaru. Poza dociekliwością, przejawianą w próbach odkrycia owych nawarstwień różnych pierwiastków językowych, drugim elementem, czyniącym nazwy te przedmiotem szczególnego zainteresowania, była chęć stwierdzenia, czym i w jakim stopniu nazewnictwo obszarów górskich różni się od nazw terenów zwartego osadnictwa nizinnego. Określenie charakteru i ewentualnej odrębności topommii górskiej było więc drugim celem, a zarazem źródłem prac badawczych. Autorzy prac poświęconych nazwom karpackim inspirowali bowiem często powszechniejszą, podejmowaną w obrębie językoznawstwa europejskiego, dyskusję o genezie i właściwościach nazw. Przypomnieć tu można drobniejsze prace o chronologicznych warstwach rodzimych i obcych nazw podhalańskich, o pochodzeniu nazw Tatry, Karpaty i Beskidy (Rozwadowski 1914), o nazwaęh Magura, Kościelisko (Nitsch 1920,1933), a także prace obszerniejsze, jak studium o nazwach miejscowych pasma Gorców w Beskidzie Zachodnim (Stieber 1934), akcentujące potrzebę dostrzegania wpływów ruskich i wołoskich na nazewnictwo Karpat polskich, a także różnicowania funkcji nazw na obszarach górskich (z punktu widzenia osadników, preferujących nazwy obiektów użytkowych, oraz z punktu widzenia kartografów czy turystów, zwracających uwagę głównie na szczyty, grzbiety, siodła, przełęcze; stanowiska te pośrednio wskazują na genezę nazw). Dwie monografie toponimiczne o nazwach Bojkowszczyzny (Rudnicki 1939) i Huculszczyzny (Hrabec 1950) związane są ze szkołą W. Taszyckiego i dotyczą obszarów wschodnich, choć się do nich nie ograniczają.

Wzmianka o owych pracach służy przypomnieniu dwóch wniosków ogólniejszych. Jeden dotyczy spostrzeżenia, że ludowe procesy nazwo-twórcze obejmują nadawanie nazw górom jako całości, niemal nigdy lub wyjątkowo szczytom, wierzchołkom czy innym wyróżnionym przez topografów formom terenu górskiego, noszącym zwykle nazwy wtórne, często przeniesione z innych obiektów (np. podszczytowych na wierzchołek góry). Drugi wiąże się ze stwierdzeniem, że ważnym składnikiem nazewnictwa karpackiego są elementy obcego pochodzenia: przede wszystkim rumuńskie, wędrujące z tzw. wołoską kolonizacją pasterską, potem

260