page0306

298

Senefelder — Senegal

der niezrażony przeciwnościami, nie ustawał w pracy a przypuściwszy do współki braci swoich, Teobaida i Jerzego, razem z nadwornym muzykiem Gleissnerem, dał wynalazkowi swemu większą rozległość i jednocześnie od kurfirsta bawarskiego w r. 1799 otrzymał przywilej na lat 15. Wkrótce potem wydawca nut muzycznych Andre w Offenbachu za wynalazek dał 200 talarów Senefelderom, którzy osiedli w Offenbachu. Jednemu z braci Andre’go dał poznać sposób litografii, lecz wkrótce rozwiązał spółkę i z braćmi przeniósł się do Wiednia. Tutaj Hartl przyrzekł im pomoc, poczem Senefelderowie udali się do Monachijum, zaworłszy z HartPem współkę na połov, ę zysków. Próby dokonane na papierze i kartunie zyskały zupełne uznanie komissyi wyznaczonej do zbadania wynalazku. W tym czasie przybył także Gleissner do Wiednia, i tak ten jak Hartl na wielką skalę rozwinęli drukowanie nut, lecz ponieważ zyski n.epokrywały kosztów, przeto Senefelder odstąpił swój przywilej Steiner’owi w Wiedniu, zaś z braćmi oddał się drukowaniu perkalików i zaw^rarł z Faberem, właścicielem podobnej fabryki wSt. Polten, korzystą umowę, pozostawiwszy braci w Monachijum. Dowiedziawszy się w r. 1806 o powodzeniu braci, przybył w r. 1806 do Monachijum, gdzie wsparty przez bibliotekarza Aretin’a zjednał wzięcie litografii. W r. 1809 otrzymał nadzór nad litogra-fiją rządową do przygotowywania kart kraju, później otrzymał tytuł inspektora królewskiej litografii, z pensyją dożywotnią i dozwoleniem prowadzenia własnego zakładu z Aretin’em. W ten sposób mając zapewnione utrzymanie, oddał się pracy nad rozwinięciem litografii. Umarł w^r Monachijum 1834 r. Ogłosił: Lehrbuch der Lithographie (Monachijum, 1819).

Senegal, jedna z największych rzek w Afryce, powstaje na północnym terrasie równiny Kong, z bardzo licznych rzek źródlanych, które obejmują 40 milowy obręb, w kierunku wschodnim. Najznaczniejsze są Bnfing na wschodzie i Kokoro na zacnodzie. Bafing albo Baleo, rzeka czarna, ma główne źródło swoje między 10—12° szerokości północnej, a 7- -9° dług. zachód., w górzystej pustyni Fallonkadu, tylko o 16 mil na w^rschód od źródła Tankis-sy, jednej z głównych rzek Nigru, i o 20 na Zachód od źródła rzeki Gambia. Kokoro wypływa nieco niżej 12° szer. półn. i 12° dług. zach. w sąsiedztwie krainy Manding*. Obie w północno-wscnodnim kierunku przepływają górzysty kraj Mandingo, (ob.). Niedaleko od punktu ich zetknięcia się, pod 15° pół. szer., a 8y2⁰ dług. zachód., rzeka tworzy w^rielkie wodospady Govina, a o7y_a mili dalej katarakty Feluh. Poniżej tej ostatniej Senegal wpływa w niziny Senegambii i powyżej twierdzy Bakel, przyjmuje największe swoje przyrzecze, mianowicie przypływającą z południa z krainy Bambuk, i obfitującą w wodę Fa-lemę. Zaczynając od Bakel Senegal staje sic nakoniec piękną, jasną i spokojną rzeką, która płynie ku stronie północno-wschodniej, po piasczystem i źwi-rowein łożysku, a w czasie dżdżystym spławna jest dla większych okrętów i parowców, aż do katarakty Feluh. Poniżej Bakel, Senegel skręca się w niezliczone zwroty i tworzy wielkie, ńadzw^ryczaj żyzne wyspy, między innemi wyspy Kości Słoniowej lub Morfil. Około 30 mil powyżej ujścia swojego, (pod 15° 55' pół. szer. i 1°7' dług. zach.) do oceanu Atlanryckiego, dzieli się Senegal na kilka ramion, tworzących szeroką Deltę. Straszliwe wzdymanie sie morza i w latach suchych tylko na 8—9 stóp głęboki ziew, przez długie miesiące utrudniają przypływ wód do rzeki. Przy ujściu znajduje się wiele wysp, w ich nczbie St. Louis, z głównemi osadami francuzowi Peryjodyczne wylewy pozostawionym po sobie szlamem mocno użyźniają przyległe równiny,