page0309

305

jego wywyższenia pracuje, zupełnie równą sobie istotę, którą owszem Opatrzność w życiu wiecznem o tyle wywyższyć może ponad niego, o ile tu na ziemi on góruje majątkiem nad nim. Wiara zatem w życie pośmiertne może jedynie wyrównać przepaść, jaka między tymi dwoma istnieje obozami, przywracając robotnikowi prawdziwą jego godność ludzką, a kapitalistę usuwając z piedestału, na którym go duma własna postawiła. Wiara jednemu i drugiemu powtarza Janowe: „Non licet tibi“. Nie wolno ci krzywdzić, jak cytrynę wyciskać biednego robotnika, bo to człowiek równie jak ty bogaczu, za jego wyzyskiwanie niesprawiedliwe ty wiecznością mąk odpowiesz. Lecz i tobie nie wolno siłą i gwałtem grabić cudze dobro, bo równąż jak tamten poniósłbyś zapłatę w wieczności. Ta więc wiara skłania z jednej strony trwogą pośmiertnego sądu bogacza do litości, miłosierdzia a nadewszystko do sprawiedliwości względem wyrobnika, względem biedniejszych współbraci, a z drugiej wlewa osłodę, nadzieję lepszego żywota w przyszłej ojczyźnie w rozgoryczone nędzą serce biednego, niszcząc w nim żądło zazdrości i nienawiści.

Pięknie skreślił skutki takiej wiary niepodejrżany, bo zupełny niedowiarek, współczesny pisarz francuski a zarazem jeden „z nieśmiertelnych akademików⁴⁴ Maxime du Camp w dziełku: „La charite privóe a Paris⁴⁴ (prywatne miłosierdzie w Paryżu), które wyszło jako odbitka ośmiu artykułów czasopisma: „Revue de deux mondes⁴⁴ *). Słowa du Campa nabierają tern większej wagi, że zaraz na wstępie oświadcza, iż zazdrości tym, co wiarę mają, bo sam nie jest tak szczęśliwym, aby się do ich liczby dołączyć. Pozwolimy sobie tedy przytoczyć kilka jego zdań wziętych ze wstępu (str. 6, 7, 8, 9). „Badać będę, powiada on, dzieła, o których chcę mówić, ze

¹) Obszerne sprawozdanie z tej książki jak i z drugiej w tym samym duchu pisanej p. t. „Paris charitable" przez Wiktora Fourinela znajduje się w „Przeglądzie powsz." z r. 1884, str. 353. Dziełko Campa przetłumaczone na kilka języków, włoskiego tłomaczenia dokonał deputowany Bonghi we Florencyi 1885 r.

NI£ŚU!ERlE<.NOŚć DU8ZY.

http://rcin.org.pl

20