page0335

327

Rossyja

mu swoją przewagę nad innemi księztwami; zatwierdzony przez chana Uzbeka ' w dostojeństwie wielkiego ksią żęcia, Iwan Kalita był założycielem tak zwanej przez historyków rossyjskich polityki, zjednoczenia państwa (sobiraniją); polityki tej trzymali się jego potomkowie. Kalita panował nad dziedzieznem księz-twem Mosiewskiem, nadto, jako wielki książę, był zwierzchnikiem księztwa Włodzimierskiego; za jego czasów Piotr metropolita przeniósł stolicę swą z Włodzimierza do Moskwy. Syn Kality Symeon (r. 1340) Dumnym (yardy m) zwany ₇ gorliwie w ślady ojca wstępował. Po jego zgonie (r. 1353), metropolita Alexy (z bojarów czeriiihowskich) wspólnie z bojarami moskiewskimi, kierował w tymże duchu postępowaniem Symeonowego brata Iwana (r. 1353—1359); bronił następnie praw małoletniego Dymitra Iwanowicza w walce przeciwko księciu Suzdalskiemu. Dymitr Iwanowicz (roku 1363— 1389), Dońskim zwany (ob. Dymitr doński), pokonał księcia niżegrodzkiego Borysa, prowadził pomyślnie wojnę z Michałem księciem Twerskim (ob. Michał, ks. Twerski) i Olegiem Riazańskim; wr. 1380, na polu Kulikowem, nad rzeczką Niepriawdą (blisko rzeki Donu), stoczył bitwę z chanem Mamajem, i walne odniósł zwycięztwo. Umierając, zostawił synowi swemu Wasilowi Moskwę i Włodzimierz nad Klaźmą. Wasili (ob.) syn Dymitra (r. 1389—1425), nie trzymał się śmiałej polityki swego ojca, lecz postępował ostrożnie i zręcznie; pozyskawszy względy i zaufanie chana, opanował posiadłość (wołośt’) księcia Niżegrodzkiego; temuż losowi uległo później księztwo Muromskie (ob Murom). Syn jego, także Wasili, Ociemniałym (Tiemnyj) zwany (ob. Wasili Wasilewicz:, w. k. moskiewski), prowadził około lat dwudziestu okrutną wojnę z synowcami swemi, Wasilem Kosym, Dymitrem Krasnym i Dymitrem Szemiaką (synami Jerzego Dymitrowicza), oślepił Dymitra Kosego, a sam oślepiony został od Dymitra Szeminki; pomimo to, utrzymał się na tronie; przed zgonem (r. 1462) najstarszemu synowi swemu Iwanowi (ob. Iwan III), zapisał Wielkie ksieztw^ro Moskiewskie, młodszym małe tylko włości (wołosti) darował. Iwan 111 JI asilewicz (r. 1462—1505) nową epokę zaczynający, polityk przebiegły i nieugięty, był zręcznym zbieraczem (sobiratiel) krajów ościennych, celem utworzenia potężnego państwa Moskiewskiego. Księciu Michałowi (swemu krewnemu) odebrał Twer, przyłączył do Moskwy dzielnicę Wierejską (ob. Wier ej a), zagarnął część księztwa Riazańskiego; otrzymał w spadku wło- ‘ ści po dwóch braciach bezpotomnie zmarłych, zabrał dzielnicę trzeciego brata (Andrzeja). Nowogród, po bezskutecznej obronie podbity, utracił swobodę, wiece ludowe, posadnika, stał się miastem prowńncyjonalnem, w mczem się od innych miast moskiewskich nie wyróżniając (r. 1478). Wkrótce po upadku Nowogrodu, temuż losowi uległy: ziemia Wiatska (ob.), Permska (ob. Perm), Peczerska, Jugorska (ob.) i kraje za Uralem do rzeki Obi. Za Iwana HI państwo Moskiewskie wybiło się z pod władzy Mongołów (r. 1480). Wasili Iwanowicz (ob.) był kontynuatorem polityki ojcowskiej (r. 1505—1533); przyłączył do Moskwy ostatnie samodzielne księztwa Riazańskie i Siewierskie (ob.); opanował Psków (ob.); prowadził wojny z Litwą, z Tatarami krymskimi i kazańskimi. Za Iwana IV, syna Wasilowego (ob.), pierwszego cara Moskiew- « skiego (koronował się carem w roku 1547), dla swych okrucieństw Groźnym zwanego, podbite były carstwa w r. 1552 Kazańskie (ob.) i w r. 1556 Astrachańskie (ob.). Na zachodzie prowadził Iwan, celem opanowania brzegów morza Bałtyckiego, zacięte wojny z Inflantami i Polską. Na schyłku jego panowania, kozak doński Jermak (ob.) podbił znaczną część Syberyi. Syn Iwana, Fiedor (ob.) panujący pod kierunkiem szwagra swego Borysa Godunowa,