page0031

TEORIA NA7W WŁASNYCH

występowało w przymiotnikach utworzonych od wyrazów pospolitych, np. aptekarzow syn, matczyn dom. Przy ustalaniu znaczenia genetycznego (historycznego) należy brać pod uwagę możliwość pochodzenia nazwy własnej lub jej formy od kilku podstaw, czyli podwójnej lub niekiedy potrójnej i poczwórnej motywacji.

Rekonstrukcja znaczenia genetycznego nazwy własnej prowadzi do wyodrębnienia znaczenia strukturalnego, które wynika z jej budowy słowotwórczej. Jest ono właściwe tylko tym nazwom, w których możemy wydzielić podstawę i sufiks (albo dwa człony, jak w imionach typu Bronisław). Są to nazwy podzielne słowotwórczo. Nazwy niepodzielne słowotwórczo, np. równe wyrazom pospolitym, jak n. m. n. os.

Broda, pozbawione są znaczenia strukturalnego. Znaczeniem strukturalnym nazw miejscowości typu Aleksandrów, Bogncin jest 'nazwa miejscowa dzierżawcza'. Jak widać, znaczenie strukturalne nazwy własnej jest bardziej ogólne niż jej znaczenie genetyczne i odnosi się najczęściej do czasów historycznych. W poczuciu językowym współczesnych użytkowników nazwy tego rodzaju nie mają powyższych znaczen.

Wśród znaczeń nazw własnych wymienić należy również znaczenie etymologiczne. Wskazuje ono, od jakiego rdzenia została utworzona dana nazwa. Wymaga to często odwołania się do innych języków słowiańskich i języków bałtyckich w celu zrekonstruowania rdzenia prasłowiańskiego, a niekiedy indoeuropejskiego. Opracowując etymologię danej nazwy, należy też wziąć pod uwagę inne nazwy własne o tym samym brzmieniu. Ustalenie znaczenia etymologicznego wymaga studiów filologicznych, może być niekiedy istotne dla objaśnienia budowy słowotwórczej nazwy. Np. dzisiejsza nazwa miasta Jasło brzmiała w czasach historycznych Jasieł, tak samo jak historyczna nazwa rzeki dziś zwanej Jasiołka, nad którą Jasło jest położone. Dane te pochodzą z analizy zapisów źródłowych. Wykrycie tej identyczności pozwoliło przyjąć, że podstawą nazwy Jasło jest rdzeń Jas-, prasłowiańskie (j)es-, indoeuropejskie *aidh-s- o dwóch znaczeniach: 'czysty, jasny' oraz 'paliwo, pożar, palić'. Pierwsze z tych znaczeń charakteryzowało wodę płynącą w górskiej rzece (Rospond 1984). Do podstawy jas- dodano sufiks - et, który występował też w wyrazach pospolitych, np. kozieł. Forma Jasło powstała w w. XVI jako wyrównanie do innych przypadków (np. do Jasła), zapewne także do innych typów nazw miejscowości zakończonych na -o. Przy ustalaniu etymologii należy liczyć się z możliwością pochodzenia nazwy własnej od dwóch lub więcej różnych rdzeni.