page0023

TEORIA NAZW WŁASNYCH

czyzny nazwy własnej Kowalski. Przysługuje ona tylko komuś, kto nazywa się Kowalski.

Związek nazwy własnej z referentem jest wynikiem aktu nazwania, jak np. chrzest, przezwanie kogoś, nadanie nazwy miejscowości czy innemu obiektowi. Chociaż akty nazwania różnią się od siebie — imię jest nadawane w czasie ceremonii przez osobę do tego upoważnioną, a przezwisko jest nadawane spontanicznie przez kogoś z bliskiego otoczenia, podobnie nazwy terenowe — to ustalają zawsze określoną konwencję (umowę) nazewniczą: od tej chwili osoba lub obiekt nosi to imię lub tę nazwę. Stare nazwy powiązane są z obiektami na zasadzie tradycji usankcjonowanej aprobatą grupy społecznej lub na zasadzie dziedziczności, jak nazwiska. Tak ustalone nazwy własne zostały w czasach nowożytnych lub współczesnych zalegalizowane przepisami prawnymi.

Pomimo że nazwy własne łączy stały związek z obiektem, mogą się one zmieniać. Kobieta, wychodząc za mąż, najczęściej zmienia nazwisko panieńskie na nazwisko męża, w uzasadnionych przypadkach można zmienić urzędowo nazwisko odziedziczone na inne, zmianom ulegają też nazwy miejscowości, ulic i innych obiektów. Jednakże każda zmiana nazwy odbywa się drogą nowego aktu nazwania (nadania nazwy), czy to oficjalnego, urzędowego, czy nieoficjalnego, spontanicznego. Możliwość radykalnej zmiany danej nazwy własnej na inną odróżnia ją od wyrazów pospolitych.

Logicy nazywają nazwy własne jednostkowymi, gdyż każda z nich wskazuje na jeden, niepowtarzalny obiekt. Rozróżnienie na nazwy jednostkowe i ogólne sięga starożytności.

ZNACZENIE NAZW WŁASNYCH — KONTROWERSJE I POLEMIKI

DWOJAKIE ROZUMIENIE ZNACZENIA NAZW WŁASNYCH W FILOZOFII

W związku ze znaczeniem nazw własnych wyłoniły się następujące problemy dyskusyjne: Czy nazwy własne rzeczywiście pozbawione są znaczenia? Czy w akcie mówienia nie nabierają one znaczenia przez powiązanie z indywidualnymi cechami osoby lub rzeczy nazywanej? Pojawia się tu, jak widać, pojęcie znaczenia inne niż leksykalne.

Powstaje też pytanie, jak to się dzieje, że wszyscy użytkownicy danego języka potrafią właściwie używać nazw własnych, tzn. nazwy Kraków w odniesieniu do miasta, a nazwy Kowalski w odniesieniu do mężczy-

19