słow017

nazw słowiańskich, nawet nazwy własnej Słowian, która towarzyszy im od tego właśnie czasu. Utożsamiane zc Słowianami wcześniejsze nazwy etniczne (jak na przykład wymienieni przez Hcrodo:a;Venro»7e, wspomniani przez Ptolemeusza Silingowie, występujący u Tacyta i Ptolemeusza Lugiowie) z punktu widzenia językowego za słowiańskie uważane być nic mogą.

Każdy etnonim przypisywany Słowianom charakteryzuje się kilkoma hipotetycznymi etymologiami. Dyskutowana wielokrotnie nazwa Wenetów (Wenedów), która w VI wieku stanowi jedno z pierwszych występujących w źródłach określeń Słowian, jest niewątpliwie obcego pochodzenia. Właściwym jej centrum zdają siębyć tereny nad Adriatykiem i Atlantykiem, najdłużej zaś przetrwała na peryferyjnych obszarach Europy. Słowianom została nadana przez ich germańskich sąsiadów (por. średniowieczne nazwy Wmidi, Wenedi oraz dzisiejsze Wendett, Winden, określające najbliższych Niemcom Słowian: Polabian, Łużyczan i Słoweńców).

Etnonim „Słowianie” ma wiele bardzo różnych etymologii. Najczęściej bywa wiązany z indocuropcjskim rdzeniem klen - ‘ciec, płynąc’. Nazwa ta w takim wypadku jest interpretowana bądź jako ‘mieszkańcy okolic mokrych, bagnistych’ (J. Rozwadowski, 1948; T. Lehr-Spławiński, 1949; S. Rospond, 1996), bądź też przeciwnie, jako ‘mieszkańcy „czystych pól”, czyli stepów’ (K. Moszyński, 1957). W tym drugim wypadku brane jest pod uwagę drugie znaczenie indoeuropejskiego rdzenia kleu - ‘czyścić, płukać’. Bez względu na to, którą z tych dwóch interprctacj i uznamy za prawdziwą, żadna z nich w istocie pierwotnych Słowian nie lokalizuje. Godny uwagi jest obserwowany w ostatnim czasie powrót do jednej z wcześniejszych etymologii etnonimu „Słowianie”, nawiązującej do sposobu określania grapy etnicznej za pomocą wspólnoty językowej. Za dawną tcząJ. Dobrowskicgo(1828) i RJ. Szafarzyka(1842,1844), łączących nazwę Słowian z prasłowiańskim slovo, opowiedzieli się J.R Maher (1974), O.N. Trubaćev (1982, 1984, 1985) i L. Moszyński (1978). Pierwotnym znaczeniem etnonimu Slovćnc byłoby w takim wypadku ‘ludzie mówiący zrozumiale’. Z przyjętego tu założenia, że u podstaw tej nazwy leżał aspekt określania grupy za pomocąjęzykowcj wspólnoty, należy wnioskować o długo utrzymującej się bliskości językowej wszystkich Słowian i o łatwości ich wzajemnego porozumiewania się.

Słowiańskie nazwy plemienne, będące wytworem epok późniejszych, znacznie łatwiej od etnonimów poddają się analizie etymologicznej. Podstawowym problcmcmjcst tu jednak powtarzalność wielu nazw plemiennych (jak np. Polanie zachodni i wschodni, Smolanie zachodni i południowi), która skłania do rozważań na temat ewentualnej tożsamości grap tymi nazwami określanych i ich wzajemnych związków genetycznych. Ponieważ zaś przekazy źródłowe, którymi rozporządzamy, nie zawierają najczęściej żadnych ( dodatkowych informacji na temat owych niemal jednakowo brzmiących nazw etnicznych, możliwości interpretacyjne obserwowanych zbieżności są bardzo rozlegle.

Zważywszy na fakt, że Słowianie pojawiają się w źródłach pisanych dopiero w początkach drugiej połowy pierwszego tysiąclecia naszej ery, a pierwsze teksty słowiańskie pochodzą z IX wieku, badacz języka prasłowiańskiego -nic wchodząc w sferę hipotez - może się cofnąć co najwyżej