page0014

PRZEDMOWA

niającego się świata. Nazwy własne są bowiem silniej związane z całokształtem ludzkiej kultury — zarówno materialnej, jak społecznej — niż jakikolwiek inny dział słownictwa.

Któryś z badaczy angielskich stwierdził, że odkrywanie pochodzenia nazw jest tak podniecające, jak opowieści detektywistyczne: z drobnych fragmentów rzeczywistości odtworzyć należy obraz faktów, które dały powód ich powstania. W nazwach własnych zaklęta jest bowiem przeszłość, lecz mówią one i o teraźniejszości.

Autorzy poszczególnych rozdziałów encyklopedii są właśnie takimi detektywami-odkrywcami. Encyklopedia nasza nie jest jednak zbiorem etymologii, tj. objaśnień dotyczących pochodzenia pojedynczych nazw, takich jak Wisła czy Warszawa. Jej koncepcja wzorowana jest przede wszystkim na „Encyklopedii kultury polskiej XX wieku", w tym na tomie 2: „Współczesny język polski" pod redakcją Jerzego Bartmiri-skiego (1993). Prawzorem była „Encyklopedia Polska" Akademii Umiejętności, której tom „Język polski i jego historia" wydany został w 1915 r.

Chodzi o to, by Czytelnik mógł poznać istotę, źródła kulturowe i historyczne oraz procesy tworzenia i funkcjonowania głównych kategorii nazewnictwa, między innymi nazw wsi, imion i nazwisk. Poznawszy zasady ich powstawania, będzie mógł samodzielnie wnikać w tajemnice innych nazw należących do danej kategorii. Spis rozdziałów informuje, o jakich grupach nazw własnych piszą Autorzy i jakie poruszają zagadnienia.

Polska sąsiaduje z innymi krajami, a języki i dialekty tych krajów mieszają się na obszarach graniczących z językiem polskim. Ślady wielowiekowego sąsiedztwa i zmiany granic państwowych znalazły więc wyraz także w nazewnictwie. Należało zatem omówić nazwy własne na terenach wszystkich pograniczy: zachodniego, północnego, wschodniego i południowego.

Autorami poszczególnych rozdziałów encyklopedii jest piętnastu wybitnych znawców polskiego nazewnictwa. Każdy z nich ma w swym dorobku naukowym książki i liczne artykuły o tematyce onomastyczne).

Do opracowania i publikacji „Polskich nazw własnych" przyczyniła się zachęta ze strony uczonych zagranicznych, odczuwających brak takiego kompendium wiedzy o nazwach polskich, oraz fakt ukazania się w 1995 r. pierwszego tomu światowego podręcznika onomastyki: „Namenforschung. Name Studies. Les Noms Propres". „Polskie nazwy własne" opracowane zostały według podobnych zasad.

10