page0033

TEORIA NAZW WŁASNYCH

cenią) powyższych zdań: *Ten pan jest Nowakiem, -a Ten pan jest człowiekiem, który nazywa się Nowak. *To miasto jest Warszawą. lub: To miasto to Warszawa. —> To miasto nosi nazwę (nazywa się) Warszawa.

Transformacje powyższe pokazują, że za pomocą nazwy własnej nie orzeka się o obiekcie, tj. nie przypisuje się obiektowi żadnych cech treściowych, a jedynie nazwę, która go odróżnia od innych obiektów tego samego typu. Przypisanie obiektowi nazwy służy identyfikacji indywiduum, a nie jego charakterystyce, jak przy użyciu wyrazów pospolitych, np.: On jest nauczycielem, kiedy danemu człowiekowi przypisuje się cechę bycia nauczycielem, czyli cechę treściową.

Jak widać, nazwy własne nie mogą występować w zdaniu jako orzeczniki. Nazwa własna występuje w zdaniu w funkcji orzecznika tylko wtedy, gdy jest użyta metaforycznie, np. On jest Szekspirem naszych czasów. Nie pełni ona wówczas funkcji referencjalnej. W cytowanym przykładzie nazwa Szekspir nikogo nie wskazuje, lecz odsyła do naszej wiedzy o Szekspirze jako genialnym dramatopisarzu angielskim.

Jako orzeczniki mogą występować tylko nazwy etniczne, np. On jest Polakiem. Nie są to jednak typowe nazwy własne.

ZAGADNIENIE LICZBY MNOGIEJ NAZW WŁASNYCH KOLEKTYWNE NAZWY WŁASNE ZNACZENIE WYRAŻENIA INNY JAN

Jak powiedziano wyżej, cechą charakterystyczną nazw własnych jest to, że każda z nich odnosi się do pojedynczego, niepowtarzalnego obiektu. Spodziewalibyśmy się zatem, że nazwy własne będą występować zawsze w liczbie pojedynczej. Tymczasem w wielu kontekstach spotykamy nazwy własne w liczbie mnogiej. Liczba mnoga nazw własnych może mieć: 1. znaczenie określające ilość jednostek w zbiorze, 2. znaczenie kolektywne, ujmujące zbiór jako jedność, lub 3. czysto formalny (pozbawiony znaczenia) charakter.

1. W zdaniach typu: W tym biurze pracuje pięć Mani, liczba mnoga wskazuje na wielość osób, czyli zbiór. Jednak zbiór pięć Marii to nie taki sam zbiór jak pięć ołówków. Liczenie ołówków polega na powielaniu pojedynczego elementu kategorii, w której wszystkie elementy uważane są za jednakowe (lub prawie jednakowe). Zbiór pięć Marii nie powstał drogą powielania jednej Marii. Wyrażenie pięć Marii odnosi się bowiem do grupy pięciu różnych kobiet, z których każda ma na imię Maria.

29