page0385

3^3

b. Istota i władze duszy.

Którąkolwiek z dwóch hipotez wybierzemy, czy dawną Fe-drosową, czy znacznie późniejszą z Timeusza, zawsze dusza będzie jestestwem względnie niezależnem i kompletnem. Poznaliśmy jej dzieje przedziemskie, wypełniane oglądaniem idei wieczystych w towarzystwie bogów. Bez nich żyć nie może. bo traci skrzydła, a im więcej zapomina o tern, co widziała niegdyś, tern niżej spada, tern głębiej zanurza się w materyę. — Ale i wtedy jeszcze zachowuje główną właściwość swoją, że porusza wszystko, co nieruchome; ożywia, co nie żyje; staje się źródłem i początkiem ruchu. Będąca zaś początkiem, sama nie może mieć początku, wnosi Platon ⁴) i na tern oparł słynny dowód nieśmiertelności w Fedrosie, który rozbierzemy przy Fedonie. Tu kładę tylko definicyę, streszczającą w sobie poniekąd cały ów dowód: >To, co się porusza samo z siebie, duszą jest« ²) Określenie to wydało się jemu tak trafnem, że je będzie powtarzał przez życie całe. Na schyłku dni swoich, drżącą już od starości ręką, pisze: »Jaka jest definicya tego, co nazywamy duszą ? Czy mamy inną, prócz tej, którą podaliśmy, że to ruch, mogący sam    siebie poruszać?* ³). Jest zatem dusza samo-

ruchem, mogącym w    ruch    wprawiać i własne    ciało    i wszystkie

rzeczy, z któremi po    przez    ciało się styka. Ona    może    dla wszystkiego, co spoczywa,    być    pierwiastkiem ruchu,    jeźli    nie zawsze

w czynie, to niewątpliwie w myśli. Dla tego dawniejszą jest od ciała, a nawet wszechświat dopiero powstał, gdy powszechna dusza jego była gotowca ⁴).

Lśniąca ta definicya, bo i cóż może być piękniejszego od »ruchu, który sam się porusza*, spotkała się z ostrą krytyką Arystotelesa ⁵). On także brał duszę za źródło ruchu i życia, przeczył

¹)    P h    a e d r. p. 245    d.

²)    P h    a e d r. p. 246    a : pi] iWo xt slW. to a Ot o iauTo xtvouv    ?| 'JuypF

*1 L^e g g. X: p. 89Ó a: Ti]V Suvap£VT]V auTijV auT7jv xivsiv xw]atv; podobnież C r a t y 1. p. 400 b; T i m. p. 36 e etc.

⁴)    Zob. o tem wywody w Tira. p. 3ą c. sq

⁵)    De    anitn. I. c. 2.    § 7 (p. 404 b) ; c.    3. § 11 (p.    406 b    sq.),    gdzie    szczegółowo zbija    Arystoteles psychologię Timeusza,    mianowicie    twierdzenie,    iż myślenie

jest ruchem.

http://rcin.org.pl