page0414

406

Siedmiogród

miasteczkach i 8586 wsiach. Opasany od wschodu i południa wysokiemi górami, będącemi przedłużeniem karpat węgierskich i galicyjskich, przerżnięty łańcuchami gór wewnątrz, zamknięty przez nie i z innych stron, kraj ten stanowi prawdziwą twierdzę górzystą. Równiny napotykają się tu tylko wzdłuż rzek i rzadko przechodzą szerokość dwóch mil; natomiast doliny są piękne i liczne. W ogólności kraj przedstawia wspaniały widok, urozmaicony mięszaniną dolin, gór i pagórków. Klimat umiarkowany^ i zdrowy i wyjąwszy miejsca górzyste bardzo przyjemny, sprzyjający obfitej roślinności, ziemia urodzajna i bogata W płody, ale nieuprawna odpowiednio swej przestrzeni i naturze. Główne płody są: pszenica, żyto, kukurydza, proso, jęczmień, owies, wino, siano, konie, bydło rogate, kozy, owce, trzoda chlewna. Oprócz tego kraj obfituje w owoce i tytoń, ptastwo dzikie i domowe, rybę, złoto, srebro, miedź, ołów, żelazo i siarkę. Prawie wszystkie główne rzeki tu biorą początek Aluta albo Alt na południe, płynie ku Wołoszczyźnie do Dunaju; Maros na wschód, Szamos na północ, ku Węgrom, do Cissy; te wszystkie trzy rzeki są żeglowne. Bystryca i kilka innych rzek pomniejszych, płyną przez Bukowinę albo Multany ku Seretowi. Wino zbierane w pomyślnych latach jest bardzo dobrego gatunku. W ogromnych lasach, po większej części dębowych, mnóstwo zwierzyny; znajdują się tu niedźwiedzie, wilki, dziki, bawoły. Najzamożniejsze kopalnie złota w Szekeremb, blizko Karlsburga, dostarczają corocznie do 4,000 grzywien złota. Bogate saliny siedmiogrodzkie należą do obfitych pokładów soli, które zaczynają się na Wołoszczyznie, a kończą się w Wieliczce i Bochni w Galicyi północnej. Największa ilość soli dobywa się z żup w Thorda, Koleszy, Deszaken i wywozi się uo Węgier i Banatu. W całym Siedmiogrodzie liczy się 130 miast, 60 miasteczek i 8586 wsi. Do mieszkańców Siedmiogrodu należą Węgrzy (półmiljona), Szeklery i Sasi (835,000), Wołosi czyli Rumuni. Szeklery, są to szczątki jakoby państwa Hunnów, które zachowały się w górach odosobnionych. Sasów sprowadził król węgierski Gejza II, koło r. 1143 z nad Renu, a mianowicie z Leodyum, Trewiru i Luxemburga, dla uprawy roli i obrony kraju; otrzymali oni szczególne przywileje na mocy edyktów króla Andrzeja II, z r. 1884. Podług tych trzech narodó .v kraj dzieli sie na trzy główne części: 1) ziemia Węgrów, na • zachód zajmuje połowę całego księztwa i ludności i dzieli się na 11 komitatów i 8 okręgi czyli dystrykty; 8) ziemia Szeklerów, na wschód, ludniejsza od poprzedzającej, dzieli się na pięć stolic (sedes) czyli okręgów sądowych; 3) ziemia Sasów na południe i północ, najlepiej uprawiona i najludniejsza dzieli się na 9 stolic i 8 okręgi. Do reszty ludności Siedmiogrodu należą Wołosi (950,000), Ormianie (4,000), Grecy, Polacy (w ich liczbie szczątki wywołanych niegdyś z rodzinnego kraju aiyjanów), Serbowie, Morawianie, żydzi i cyganie wiodący życie koczujące. Najpracowitsi i najlepiej urządzeni są Sasi; wszędzie objawia się między nimi dostatek, czystość obyczajów i porządek; zajmują się ogrodnictwem i hodowaniem wina tudzież rękodziełami i fabrykami. W ich ziemi leży główne miasto księztwa Hermanstadt, także handlowe i fabryczne Kronstadt (ob.). Fabryk i rękodzielni liczą w księztwie do 500, mianowicie w miastach saskich. Wyrabiają one białe i kolorowe płó-cienka, tkaniny wełniane i bawełniane, kapelusze i skóry. Handel z Wołoszczyzną i innemi tureckiemi ziemiami znaczny, ale prawie wyłącznie znajduje się w ręku Greków i Ormian. Główne podstawy Tządu siedmiogrodzkiego są: punkta Sojuszu, czyli przymierza r. 1548—1545, leopoldyński dyplomat d. 4 Czerwca r. 1691, sankcyja pragmatyczna r. 1744 i ustawa sejmowa roku 1701—1795. Punkta sojuszu trzech narodów stanowią podległość jednej