page0550

542

Skorupa — Skorupiaki

mują się w związku z sobą i poruszają się około siebie. Skorupy dwuścienne czyli konchy bywają rzeczne i morskie; doświadczenie przekonało, ze niektóre mięczaki rzeczne, mające skorupę dwuścienną, powoli przyzwyczajają się do wody morskiej i przeciwnie, takież mięczaki morskie mogą się utrzymywać w wodzie słodkiej. Konchy morskie odznaczają się w ogólności brakiem naskórka i rozmaitemi nierównościami znacznemi na ich powierzchni. Muszle dwuścienne dzielą się jeszcze na wolne, czyli mogące zmieniać miejsce pobytu i stale umieszczone, to jest przytwierdzone do ciał znajdujących się w morzu, bądźto. własną swoją massą (jak ostrygi), bądź też za pomocą tak zwanego byssus, albo też powięzi. Ze względu na miejsce pobytu, muszle dwuścienne przebywają albo w szczególnych rurkach, albo w drzewie, niekiedy w skałach, w których robią sobie wydrążenia, lub też zakopują się w piasku. Poznanie skorup mięczaków należy poczęśei do paleontologii, o ile dotyczę gatunków kopalnych, poczęści zaś do malakologii, czyli nauki o mięczakach, jeżeli ma za przedmiot gatunki żyjące. Ciała te przedstawiają rozmaite stopnie wielkości, począwszy od mikroskopijnych, aż do takiej, że ważą po 3—4 centnarów. Są one tak zajmujące z powodu rozmaitości postaci i piękności kolorów, że nietylko ludzie naukowi, lecz i lubowniey osobliwości zwracają na nie uwagę i zgromadzają je, nie szczędząc kosztów i trudów. Piękny zbiór muszli zręcznie ułożony, według słów Lamark’a, sprawia wrażenie podobne do kobierca nsłanego z kwiatów i niewiele ustępuje pięknością swoją bogatemu zbiorowi motyli. Niektóre skorupy mięczaków w Afryce zastępują miejsce monety (ob. Kauris)    Niektóre narody w stanie dzikim żyją

ce, używają ich na ozdoby, jak kolczyki, naszyjniki; przemysł europejski użył ich do wyrobu przedmiotów naśladujących kwiaty, zwierzęta i inne przedmioty sztuki. Chińczycy i mieszkańcy wysp Filipińskich, używają muszli, zwanych Placuna, bardzo płaskich, cienkich i przeświecających, zamiast szkła do okien. Wiadomy jest wszystkim użytek, jaki ciągną rękodzieła i sztuki z pereł i perłowej macicy, dostarczanej przez skorupy niektórych rodzai mięczaków'.—Pod wyrazem Skorupa ziemska, rozumiemy część twardą naszej planety, zewnętrzną, która obejmuje w^rnętrze jej, prawdopodobnie w stanie roztopionym będące. Ob. Ziemia.

Skorupiaki (Crustacea), gromada z działu zwierząt stawowatych (Arth-rozoa), obejmująca wszystkie zwierzęta o nogach stawowatych, skrze! a mi oddychające, z podwćjnem krążeniem. Skupienie to obejmuje znaczną ilość istot przedstawiających wielką różnorodność i modyfikaeyje w rozmaitych szczegółach. Ciało skorupiaków pokryte jest skorupą wapnistą mniej więcej grubą, lub raczej chitinową, podzieloną na pewną liczbę pierścieni mniej więcej wyraźnych, lub pozrastanych, pozlewanych i pomodyfikowanych w> najróżnorodniejszy sposób; normalna jednak liczba pierścieni daje się w^redług Milne-Edwardsa sprowadzić do 21, z wyjątkiem zaledwie kilku gatunków posiadających większą lub mniejszą ich ilość. Każdy z tych pierścieni jest symetryczny i złożony z dwńch łuków: górnego i dolnego; pierwszy składa się z czterech części ułożonych parzysto po każdej stronie osi ciała, z tych środkowe zwane są tergum, boczne epimera; tak samo dolny obejmuje części, z których środkowa składają sternum, boczne nazwano epislernum. Jedne z tych pierścieni są wolne i ruchome do pewnego stopnia, inne pozrastane i pozlewane tworzą puklerz rozpostarty na większej lub mniejszej przestrzeni ciała. Głowa albo jest oddzielona, a w takim razie i inne pierścienie za nią idące są także wyraźne; albo też zlana z następnemi pierścieniami i niczem od tułowia nieod—