page0039

Regularne — Regulator    31

Regularne czyli foremne wielokąty i wielomiany, ob. Wielokąty i Wielomiany.

Regularność niewieścia, ob. Miesiączka.

Regulator. Jedną z najgłówniejszych części rozmaitych machin jest regulator, od nieg'o albowiem zależy ciągły i regularny bieg machiny. Nie ma żadnej siły, któraby działała zawsze jednostajnie i gdyby nie było środka zapobieżenia nierównościom tutaj nastręczającym sic, w takim razie niepodobna byłoby osiągnąć należytego działania machiny. Tym środkiem jest regulator, którego urządzenie u różnych machin i przy użyciu różnych sił jest rozmaite. Do najdawniej używanych regulatorów należy wahadło (obij. Innego rodzaju regulatorem jest rodzaj wiatraku, przy którym ciśnienie powietrza zawsze jednostajne służy do miarkowania ruchu. Wiatrak taki ma dwa skrzydła które tak się ustawiają, że albo mocniej przecinają lub chwytają powietrze. Przy podstawie wiatraku znajdują sic zazębienia lub śruba bez końca, przez co też wiatrak obraca się działaniem wału na który działają ciężary lub sprężyny. Skoro ciężar lub sprężyna działać zaczyna, wiatrak szybko się obraca a opór powietrza wstrzymuje go i znagla do uskuteczniania obrotów regularnych, co udziela się zarazem wałowi poruszanemu przez sprężynę lub ciężar i miarkuje tern samem nierówności obrotów tego ostatniego. Im skrzydła wiatraku szerzej są ustawione przeto im więcej chwytają powietrza, tein ruch będzie powolniejszy; im zaś ostrzej one przecinają po wietrze tern większe zachodzi działanie przeciwne. Innym powszechnie używanym w mechanice regulatorem jest koło rozpędowe, które połączone z częściami machiny podlegającemi bezpośredniemu działaniu siły, zachowuje prędkość sobie udzieloną i znosi nieregularności siły działającej, która zwykle objawia swoje działanie z pewnemi uderzeniami a te zniszczyłyby wszelki delikatniejszy mechanizm lub zniosły jego działanie. Zastosowanie zmodyfikowane koła rozpędnego znajdujemy w zegarach (ob.). Wielkiej jest wagi regulator w machinach parowych, gdyż para nigdy nie może wywierać jednostajnego działania-, a ztąd przybyt pary jest większy lub mniejszy. Dość znaczna jest liczba regulatorów tutaj używanych, najpospolitszym zaś jest tak zwane wahadło ostrokręgowe. Wahadło to składa się z dwóch ramion, które zawiasami z sobą złączone stoją na wierzchołku wrzeciona, które przez machinę parową w^r ruch obrotowy jest wprawione. Na końcach ramion znajdują się dwie ciężkie kule metalowe. Ramiona rozchodzą się od siebie pod kątem tern bardziej rozwartym w czasie obracania się wrzeciona w skutek działania siły odśroukowej kul, im obrót jest szybszy czyli in-nemi słowy, im więcej pary przez rurę parową dostaje się i odwrotnie. Z obydwoma ramionami pozostaje w związku wahadło ostrokręgowe albo narząd drągowy, działający na klapę w rurze przeprowadzającej parę i te otwiera lub zamyka. Skoro pary dochodzi za wiele i machina działa za szybko, wahadło ostrokręgowe uskutecznia rozleglejsze wahania, przyrząd drążkowy przymyka klapę o tyle, że pary mniej się dostaje a przeto machina działać musi powol-niej. W razie zaś przeciwnym przyrząd drążkowy otwiera klapę i działanie machiny jest szybsze skutkiem przypływu większej obfitości pary. Jeżeli wiadome jest położenie ramion odpowiednie dobremu biegowi machiny, w takim razie łatwo według tego urządzić klapę i przyrząd drążkowy. Klapy bezpieczeństwa przy kotłach parowych, gazometrach i różnych machinach powietrznych są właściwie regulatorami, gdyż zapobiegają zbyt silnemu ciśnieniu pary, gazu, powietrza, lub wody, które mogłoby rozerwać ściany naczynia, skoro toż ciśnienie przechodzi zakreślone mu granice. W miechach pod regulatorem