page0883

875

Spener — Spenser

Ody ,,ednak w dziełku swojem pod tytułem: Pia desideria (1675), śmiało zganił bezmyślne formułki teologiczne i zaniedbanie ducha chrześcijańskiego, obok martwej prawowierności, wkrótce napastowany został ze wszech stron przez teologów starej daty. Potomność uznaje w Spenerze wskrzesiciela ka-tehetyki i pierwszego obrońcę konfirmacyi. Roku 1686 został kaznodzieją nadwornym w Drezme., gdzie atoli, pozwoliwszy sobie zakommunikować elektorowi Janowi Jerzemu III, uwagi na piśmie nad jego stanem moralnym, popadł w niełaskę, skutkiem czego r. 1681 przeniósł się do Berlina, gdzie uma ł r. 1705 jako proboszcz parafii świętego Mikołaja i assesor konsystorza i gdzie czynny przyjął udział w założeniu uniwersytetu w Halli. Powszechna cześć towarzyszyła mu tu do śmierci. Fakultet teologiczny wittembergski zarzucił mu 1695 r. 264 błędów, ale wszyscy bezstronni najzupełniejszą oddawali mu sprawiedliwość, a liczba jego zwolenników wzrastała z każdym rokiem. We wszystkich jego pismach znać umysł czysto chrześcijański, łagodne poouanie się pod zrządzenia boskie, wyborną znajomość ludzi i zapał dla wszystkiego co szlachetne i dobre, Porównać: Hossbach’a; Pnilipp Jakob Spener und seine Zeit (2 tomy; 1828).    F. H. L.

Spenser (Edmund), jeden z bohaterów poezyi angielskiej, urodził się w Londynie r. 1553. W r. 1569 wszedł do kollegijum Pembroke w Cambridge, i po otrzymaniu w r. 1576 stopnia magistra, znalazł bardzo możnego protektora w Londynie, w osobie Sir Filipa Sidney (ob.), któremu został zalecony. Spenser w r. 1579 poświęcił mu swój Shepherds calender, poemat pasterski w dwunastu eklogaeh. Chociaż poeta nie trzyma się ściśle charakteru wiejskiego i chociaż utwór jego grzeszy naumyślnie użytym przestarzałym językiem i niewłaściwą polemiką, zwrócił on jednak ogólną uwagę na Spensera. Za wstawieniem się Sidney’a otrzymał miejsce tajnego pisarza przy lordzie Grey, namiestniku Irlandyi, i tam bawił z nim przez lat dwa. W r. 1596 nadano mu znaczną posiadłość w hrabstwie Cork, z warunkiem, aby tam zamieszkał. Wyjechał więc do Kilcolman-Castle przy Doneraile, położonego w zachwycającej okolicy. Tu napisał większą część Fairy Queen i udzielił ją Sir Walterowi Raleigh, który go w r 1589 odwiedził. W następnym reku wydał w Londynie trzy pierwsze księgi, i poświęcił je królowej, która za to wyznaczyła mu 50 fun. szt. rocznej płacy. Powrócił do Irlandyi, ożenił się w r. 1591, napisał: Epifaiaminm, Dapknoida i Elegy of Astrophoi, w którem wystawił pomnik zmarłemu przyjacielowi swojemu Sidnejowi, zarazem pracował pilnie nad dalszym ciągiem: Fairy Q,ueen, którego czwarta, pięta i szósta księgi wyszły w r. 1596. Z pozostałych sześciu ksiąg pojawiły się tylko urywki i niewiadomo czy autor wykończył je kiedykolwiek. Podczas powstania Irlandczyków w r. 1598, wściekłość ludu dotknęła i Spensera, który jako Szeryf Corku nie odznaczał się może łagodnością, a według istniejących dowodów dopuszczał się bezprawiów i uciemiężeń. Pismo o Irlandyi wydane w roku 1596 (Londyn, 1633), świadczy także o jego złem usposobieniu dla tego kraju. Napadnięto więc na zamek Kilcolman, Spenser zaledwie zdołał ujść z rodziną, a jedno dziecię zginęło nawet w płomieniach. Mocno przygnębiony przybył do Londynu, i umarł tam dnia 16 Stycznia 1599 r. Pochowano go w opactwie Westminster, gdzie mu później hrabina Dortet pomnik wznieść kazała. Sławę jego stanowi głównie Fairy Queen, z dwunastu ksiąg, każda po dwanaście pieśni, złożone allegroyczne poema bohaterskie, na czesc dwunastu cnót. Głównym błędem tego poematu jest właśnie allegoryja, gdyby Spenser zamiast bohaterów allegorycznych, opiewał był bohaterów ludzi,