page0044

34

budzając naszą siatkówkę daje nam wrażenie ruchu; to wzrokowe wrażenie drgania jest czysto subiektywnem; zewnętrzną przyczyną zjawiska jest dźwięk. Świat zewnętrzny jest koncertem dźwięków unoszących się w ogromie przestrzeni. Materya to hałas, nicość to milczenie".

Ta teorya poprzedniego doświadczenia nie jest nierozumną, ale de facto nikt ani by chciał, ani mógł ją przyjąć inaczej niż żartem, dla przyjemności bawienia się metafizyką. Bo cała nasza ewolucya, z przyczyn, które za długo byłoby wyliczać, ustanowiła hegemonię pewnych zmysłów nad innymi. Jesteśmy głównie we władzy wrażeń wzrokowych i dotykowych, za pomocą oka i ręki odbieramy ze świata zewnętrznego postrzeżenia prawie wyłącznie użytkowane w nauce; jesteśmy niezdolni przedstawić sobie istotę zjawisk inaczej, jak przez te narządy. Całe poprzednie doświadczenie, od uderzenia smyczkiem aż do końcowego dźwięku, naturalnie przedstawia się nam w swych ogniwach wzrokowych; nadto o-gniwa te nie ograniczają się do seryi luźnych wrażeń.

Wrażenie wzrokowe łączy się z dotykowem i mięśniowem i tworzy budowy czuciowe, które po sobie następują, uzupełniają się, szeregują się logicznie; zamiast wrażeń, są to przedmioty, stosunki przestrzenne między temi przedmiotami, czynności, które je łączą, zjawiska przechodzące z jednych na drugie. Wszystko to jest tylko wraże-

http://rcin.org.pl