scandjvutmp19201

362

nawet we wszystkich ich poruszeniach. Rzecz pewna, źe to nadzwyczajne przedłużenie włókien dowodzi w nich wiele miękkości i wilgoci, bez którćj nie mogłaby obejść się laka rozciągłość. A prócz tego, krew przebiegająca tak oddalone od serca członki, powoli do niego wraca, dla tego tćz wolniejszy bywa puls u olbrzymów niż u karłów. Ciepło także wewnętrzne jest rozproszone i słabe u wielkich osób. Idzie zatem, że wszystkie działania życia wolno się odbywają; a kiedy niscy ludzie bywają tak żwawi, tymczasem rośli ludzie w godzinę dopiero, po odebraniu wrażenia, mówić, myśleć i ruszać się zaczynają; stąd także pochodzi owa ociężała leniwość, prostota duszy i naiwna szczerość charakteru, którą się odznaczają wysocy i dobrej tuszy ludzie. Dawni cesarze otaczali się gwardyją z Helwetów i Germanów wysokiego wzrostu; pewno bowiem uważali, że ci blondyni, wysocy, grubi, poczciwi byli ludziska, niezdolni do zdrady, zmowy i spisku, a przeciwie wiernie przywiązani do każdego kto ich wziął na swój żołd, kto im dał podostatkiem jadła i napoju. A wreszcie okazały wzrost i szerokie barki piękniejszym czynią widok żołnierza, i szczególnićj uderza oczy na paradach i większe nakazują sile wojskowćj poszanowanie. Z tćm wszyslkićm rzecz pewna, że ludzie miernego wzrostu więcćj okazują w boju energii, bo te wielkie ciała północnych, jak mówił Cezar i Wegecyjusz, topnieją jak śnieg w gorących klimatach, przy najmniejszych wojskowych poruszeniach.

Ludzie także wysokiego wzrostu późno i wolno dojrzewają, i zimni są w miłostkach; a ponieważ raczćj wegetują jak żyją, ponieważ lubią spokojność, sen i nie mają silnych namiętności, stąd częstokroć dłużej żyją jak ludzie niskiego wzrostu. Ich tćż choroby nie bywają gwałtowne, nie tak zapalne jak u niskich; ale raczćj podlegają oni słabościom chronicznym, uporczywym, albo których kryzys bywa niepewna.

Jak zioła miękkie, blade wybiegają, bujają w cieniu, ale zawsze są bez smaku, wyciekłe, kiedy tymczasem rośliny suche, drzewiaste, wzrosłe na upale słonecznym, w otwartćm powietrzu, są małe, karłowate, ale smaczne, pachnące i żywych kolorów; tak podobnie osoby delikatne, wychowane w miastach bywają wątlejsze, wyższe i bledsze, niżeli ogorzali, niscy, suchćj kompleksyi wieśniacy. I tak