scandjvutmp1b01

XVI

nera ogromnego między lodami biegunoweini wieloryba. Tysiące murzynów na drugim półkolu ziemi wyciskają sok ze trzciny, aby i najmniejszy z wieśniaków mógł sobie osłodzić pokarm; są to jak czarne pszczoły ludzkie, którym Europejczycy miód podbierają. Nie jest ze to dziw widzieć jak człowiek, przez swoję naukę i przemysł, nakłada koutrybucyją na wszystkie stworzenia, a nawet na martwą naturę? Któż nie uczuje chluby na w idok prywatnego w swym kantorze człowieka wydającego rozporządzenia do Suraty lub Senegalu, albo rozkazującego aż do krańców świata! wszakże takim jest kupiec w Bordeau* lub Amsterdamie. Nieznacznie pociągnione piórem czarne ślady na papierze, zauoszą śmierć lub życie na drugie półkole ziemi, zapalają pochodnią wojny, zrzucają z tronu monarchów lub sprowadzają dyjamenty i raassy złota dla przyozdobienia pałaców na brzegach Tamizy, Dunaju lub Sekwany.

Takie jest życie ludzkie, które w całej jego wielkości i we wszelkich cudach uw ażać ma badacz natury. Nie dość tu będzie poznać same ciało, tę massę która oczy nasze uderza, wiele innych żywiołów burzy się w mózgu, owym rodzaju panoramy, w owem sercu, palającem ognisku wszelkich namiętności. Trzeba nam rozszerzyć obręb naukami, które się rozciągają, które człowieka czynią panem na wszystkich punktach kuli ziemskiej gdzie tylko szabla dosięgnąć może. Więcej niż kiedykolwiek przedtem, jesteśmy członkami niezmiernego ciała, które wszystkie najdrobniejsze włókna, iż tak powiem, długo nie przestają drgać, kiedy się w jedno z nich uderzy.

3

iFire)• Hist. Xat.< Toml.